Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά είναι πιο επικίνδυνες από ό,τι πολλοί πιστεύουν.
Έρευνες δείχνουν ότι αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου κατά περίπου 30% — ένα επίπεδο συγκρίσιμο με το κάπνισμα και σημαντικά υψηλότερο από τους κινδύνους που συνδέονται με την παχυσαρκία ή τη σωματική αδράνεια.
Ωστόσο, ακόμη και καθώς οι φυσικοί κίνδυνοι γίνονται πιο εμφανείς, παρατηρείται αυτό που οι ερευνητές έχουν ονομάσει «ύφεση φιλίας», καθώς οι άνθρωποι λιγότερο χρόνο με τους φίλους τους από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο των τελευταίων δεκαετιών.
Το 2023, ο Γενικός Χειρουργός των ΗΠΑ χαρακτήρισε τη μοναξιά ως επιδημία, εφιστώντας την προσοχή στην ανησυχητική αύξηση των «θανάτων από απόγνωση», μια κατηγορία που περιλαμβάνει θανάτους που συνδέονται με αυτοκτονία, εθισμό σε ουσίες και αλκοολισμό.
Παρά αυτές τις τάσεις, η κοινωνική υγεία παραμένει σε μεγάλο βαθμό απούσα από την τακτική ιατρική περίθαλψη.
Οι γιατροί ρωτούν συχνά τους ασθενείς για τη διατροφή, την άσκηση και τον ύπνο, αλλά σπάνια ρωτούν αν αισθάνονται συνδεδεμένοι ή υποστηριζόμενοι.
Οι κατευθυντήριες γραμμές για τη δημόσια υγεία επικεντρώνονται παραδοσιακά σε μετρήσιμες συνήθειες — κατανάλωση λαχανικών, μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ ή άσκηση για 150 λεπτά την εβδομάδα.
Μέχρι πρόσφατα, λίγα ιδρύματα θε
ωρούσαν τις κοινωνικές σχέσεις μια πρακτική που άξιζε παρόμοια καθοδήγηση.
Αυτό το κενό αρχίζει τώρα να κλείνει, γράφει ο Ντάνιελ Π. Άλντριτς, Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, σε άρθρο του στο The Conversation.
Οι πρώτες παγκόσμιες κατευθυντήριες γραμμές για την κοινωνική σύνδεση
Ο Άλντριτρς, μαζί με μία μεγάλη διεθνή ομάδα επιστημόνων — συμπεριλαμβανομένων εμπειρογνωμόνων σε θέματα δημόσιας πολιτικής, δημόσιας υγείας και κοινωνικών παραγόντων της ευημερίας — ανέλαβε την πρώτη συστηματική προσπάθεια δημιουργίας τεκμηριωμένων κατευθυντήριων γραμμών για την κοινωνική σύνδεση.
Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές επηρεάζουν ήδη τη δημόσια πολιτική σε χώρες όπως η Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, και οι ερευνητές ελπίζουν ότι θα αναδείξουν τις κοινωνικές σχέσεις στο ίδιο επίπεδο με τις ευρέως αποδεκτές πρακτικές υγείας, όπως η αποφυγή του καπνίσματος.
Η προϋπόθεση είναι απλή αλλά βαθιά: εάν οι κοινωνικές σχέσεις είναι απαραίτητες για τη σωματική και ψυχική υγεία, αξίζουν την ίδια δομημένη, εφαρμόσιμη καθοδήγηση που υπάρχει για τη διατροφή ή την άσκηση.
Γιατί οι κατευθυντήριες γραμμές είναι σημαντικές
Η κοινωνική ευημερία αναγνωρίζεται από καιρό ως κεντρική για την ανθρώπινη υγεία — ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει συμπεριλάβει την κοινωνική ευημερία στον ορισμό της υγείας από το 1946.
Ωστόσο, χωρίς σαφείς κατευθυντήριες γραμμές, η μετατροπή αυτής της αρχής σε καθημερινή δράση ήταν δύσκολη.
Οι κατευθυντήριες γραμμές που βασίζονται σε αποδεικτικά στοιχεία επιτυγχάνουν πολλά πράγματα.
Παρέχουν στα άτομα συγκεκριμένα σημεία αναφοράς, όπως οι ετικέτες διατροφής βοηθούν τους ανθρώπους να κατανοήσουν την πρόσληψη τροφής τους ή τα όρια της αρτηριακής πίεσης βοηθούν τους γιατρούς να εντοπίσουν την υπέρταση.
Διαμορφώνουν επίσης τη συμπεριφορά των θεσμών.
Οι κατευθυντήριες γραμμές για την άσκηση, για παράδειγμα, έχουν ενθαρρύνει τις πόλεις να κατασκευάσουν ποδηλατοδρόμους και δρόμους φιλικούς προς τους πεζούς, έχουν ωθήσει τους εργοδότες να δημιουργήσουν προγράμματα ευεξίας στο χώρο εργασίας και έχουν βοηθήσει τα σχολεία να ενσωματώσουν τη σωματική δραστηριότητα στα προγράμματα σπουδών.
Οι κατευθυντήριες γραμμές για την κοινωνική υγεία θα μπορούσαν να διαδραματίσουν παρόμοιο ρόλο.
Τα τυποποιημένα μέτρα κοινωνικής ευημερίας θα επέτρεπαν στους κλινικούς ιατρούς να εντοπίζουν πιο εύκολα τους απομονωμένους ασθενείς, θα βοηθούσαν τους εργοδότες να σχεδιάζουν χώρους εργασίας που προωθούν την αλληλεπίδραση και θα καθοδηγούσαν τα σχολεία και τους πολεοδόμους στη δημιουργία περιβαλλόντων που ευνοούν τις σχέσεις.
Θα μπορούσαν επίσης να υποστηρίξουν την αυξανόμενη πρακτική της «κοινωνικής συνταγογράφησης», στην οποία οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης παραπέμπουν τους ασθενείς σε κοινοτικές ομάδες, συλλόγους ή δραστηριότητες για να ενισχύσουν την κοινωνική τους ζωή.
Τι αποκάλυψε η έρευνα
Τα ευρήματα της ομάδας υπογραμμίζουν διάφορες βασικές αρχές σχετικά με την κοινωνική υγεία:
Δεν υπάρχει καθολική φόρμουλα για τις σχέσεις
Δεν υπάρχει ιδανικός αριθμός φίλων ή τέλεια ποσότητα εβδομαδιαίου κοινωνικού χρόνου. Οι κοινωνικές ανάγκες μεταβάλλονται δραματικά ανάλογα με την προσωπικότητα, το στάδιο της ζωής και τις περιστάσεις.
Τόσο οι εσωστρεφείς όσο και οι εξωστρεφείς χρειάζονται σύνδεση, αλλά ικανοποιούν αυτή την ανάγκη με διαφορετικό τρόπο.
Ένας νέος γονέας έχει πολύ διαφορετικούς κοινωνικούς ρυθμούς από έναν συνταξιούχο. Είναι σημαντικό ότι η ποιότητα υπερτερεί της ποσότητας: μια μοναδική ουσιαστική συζήτηση μπορεί να είναι πιο ωφέλιμη από δεκάδες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει — αν χρησιμοποιείται σωστά
Ενώ το παθητικό scrolling μπορεί να υπονομεύσει την ευημερία, η τεχνολογία δεν είναι εγγενώς επιβλαβής. Όταν χρησιμοποιείται ενεργά — μέσω βιντεοκλήσεων, προσεκτικών μηνυμάτων, ομαδικών συνομιλιών ή εφαρμογών που ενθαρρύνουν τις τοπικές συναντήσεις — μπορεί να ενισχύσει τους δεσμούς, ειδικά σε περίπτωση απόστασης.
Το κλειδί είναι η χρήση ψηφιακών εργαλείων για τη διευκόλυνση της γνήσιας αλληλεπίδρασης και όχι η αντικατάστασή της.
Τα συστήματα διαμορφώνουν τις σχέσεις
Η κοινωνική υγεία δεν είναι μόνο θέμα προσωπικής προσπάθειας. Το περιβάλλον καθορίζει αν η σύνδεση είναι δυνατή.
Έρευνες δείχνουν ότι οι επενδύσεις σε «κοινωνική υποδομή» — βιβλιοθήκες, πάρκα, κοινοτικά κέντρα, δημόσιες πλατείες και καφετέριες — βελτιώνουν αισθητά την ευημερία.
Οι κοινότητες με ισχυρή κοινωνική υποδομή έχουν ακόμη καλύτερα αποτελέσματα μετά από καταστροφές, καθώς οι κάτοικοι έχουν περισσότερα μέρη και σχέσεις στα οποία μπορούν να βασιστούν.
Η ποικιλομορφία των δικτύων έχει σημασία
Η υγιής κοινωνική ζωή περιλαμβάνει τόσο στενές σχέσεις όσο και «αδύναμους δεσμούς» — γείτονες, γνωστούς, τοπικούς εργαζόμενους και άλλους που συναντάμε τακτικά. Αυτές οι σύντομες αλληλεπιδράσεις μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση, να διευρύνουν την αίσθηση του ανήκειν και να προσφέρουν απροσδόκητες ευκαιρίες ή πληροφορίες. Ένα ισορροπημένο κοινωνικό δίκτυο συνδυάζει τόσο βαθιές σχέσεις όσο και πιο επιφανειακές συνδέσεις.
Απλές λαθημερινές συμβουλές
- Δώστε προτεραιότητα στον χρόνο που περνάτε πρόσωπο με πρόσωπο: Ακόμη και οι σύντομες, προσωπικές αλληλεπιδράσεις βελτιώνουν τη διάθεση, μειώνουν το άγχος και χτίζουν εμπιστοσύνη.
- Χρησιμοποιήστε την τεχνολογία ενεργά, όχι παθητικά: Επικοινωνήστε με κάποιον, προγραμματίστε μια βιντεοκλήση ή χρησιμοποιήστε εφαρμογές για να δημιουργήσετε ευκαιρίες για σύνδεση — όχι μόνο για να περιηγηθείτε.
- Αντιμετωπίστε τη μοναξιά ως αναζωογόνηση, όχι ως αποτυχία: Η υγιής κοινωνική ζωή περιλαμβάνει τόσο ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις όσο και τον απαραίτητο χρόνο για να επαναφορτίσετε τις μπαταρίες σας.
- Δημιουργήστε ρουτίνες που δημιουργούν φυσική αλληλεπίδραση: Περπατήστε την ίδια διαδρομή καθημερινά, γίνετε τακτικός πελάτης σε σημεία της γειτονιάς ή συμμετέχετε σε επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες της κοινότητας για να δημιουργήσετε προβλέψιμες ευκαιρίες για σύνδεση.
- Και το πιο σημαντικό, πάρτε την πρωτοβουλία: Σε μια κουλτούρα που αντιμετωπίζει την κοινωνικοποίηση ως πολυτέλεια, η προτεραιότητα στη σύνδεση είναι σιωπηρά ριζοσπαστική.
