Δώδεκα μήνες μετά τις φονικές πυρκαγιές της 23ης Ιουλίου, που μέσα σε λίγες ώρες κατέκαψαν σχεδόν 14 χιλιάδες στρέμματα και άφησαν πίσω τους 102 νεκρούς, 58 εγκαυματίες και χιλιάδες κατεστραμμένα ολικώς ή μερικώς κτίσματα, είναι σχεδόν αδύνατο ακόμη και για τον απλό περαστικό από τις πληγείσες περιοχές των δήμων Ραφήνας-Πικερμίου και Μαραθώνα, να μην παρατηρήσει τα σημάδια, που άφησαν πίσω τους οι ανεξέλεγκτες φλόγες του περασμένου καλοκαιριού. Πόσω μάλλον για τους μόνιμους κατοίκους και τους τακτικούς παραθεριστές της περιοχής που καταβάλουν συνεχείς προσπάθειες από πέρυσι, με τη συνδρομή της κεντρικής διοίκησης, αξιοποιώντας – εκεί που υστερεί το κράτος – ιδιωτικές πρωτοβουλίες, χορηγίες και δωρεές ή επιστρατεύοντας ίδια μέσα και εθελοντική προσφορά, προκειμένου να αποκατασταθούν οι ζημιές το συντομότερο, να ανακάμψουν ψυχολογικά και η ζωή της τοπικής κοινωνίας να επιστρέψει το κατά δύναμιν στους κανονικούς της ρυθμούς. Κάτι, που δεν θα συμβεί για όλους, γιατί για πολλούς η ζωή σταμάτησε τον Ιούλιο του 2018, και δεν πρόκειται ποτέ να επανέλθει.
Όπως είχε παραδεχτεί μιλώντας σε εκδήλωση του Παρατηρητηρίου για το Μάτι, η Γενική Διευθύντρια της Διεύθυνσης Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών του υπουργείου Υποδομών, Μαρία Κλεάνθη, που διαθέτει πείρα δεκαετιών και είχε ξεκινήσει την καριέρα της στον σεισμό της Καλαμάτας το 1986, η καταστροφή στο Μάτι και τις γύρω περιοχές «συγκεντρώνει όλα τα προβλήματα και τις παθογένειες του ελληνικού κράτους. Αυτό που αντιμετωπίσαμε εδώ τώρα δεν το έχουμε ξανα-αντιμετωπίσει». Στην ίδια εκδήλωση, ο δήμαρχος Ραφήνας Βαγγέλης Μπουρνούς είχε επαναλάβει την εκτίμησή του ότι «με βάση αντίστοιχα παραδείγματα, από χώρες που δεν έχουν το δικό μας γραφειοκρατικό σύστημα, η αποκατάσταση των οικισμών θα πάρει τρία χρόνια». Με την πρόβλεψη αυτή συμφώνησε και η κυρία Κλεάνθη, λέγοντας ότι στην Ιταλία χρειάστηκαν 3-4 χρόνια.
Το Παρατηρητήριο για το Μάτι, επιχείρησε, μιλώντας με μέλη των συντονιστικών επιτροπών των κατοίκων, να κάνει έναν απολογισμό και να καταγράψει τα ζητήματα που παραμένουν ανοικτά λίγες μέρες πριν τη μαύρη επέτειο της 23ης Ιουλίου.
Άδειες επισκευής και ανέγερσης, κατεδαφίσεις
Υπολογίζεται ότι σχεδόν 3.000 κτίσματα υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν ολοσχερώς από τις περυσινές πυρκαγιές. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, μέχρι στιγμής έχουν εκδοθεί 354 άδειες επισκευής, ωστόσο δεν θα ήταν ακριβές να πούμε ότι το ποσοστό διαμορφώνεται μόλις στο 12% των περίπου 3.000 πληγέντων κτιρίων, καθώς η πρόοδος θα πρέπει να υπολογιστεί επί τον αριθμό των αιτήσεων που έχουν γίνει από τους κατοίκους, οι οποίες είναι λιγότερες από 900.
Εκτός από αυτές τις αιτήσεις, το υπουργείο Υποδομών, παρότι έχει λήξει η προθεσμία, συνεχίζει να δέχεται υποβολές από ιδιοκτήτες ακινήτων που ενδιαφέρονται να γίνει η αποκατάσταση της περιουσίας τους με μέριμνα του υπουργείου-πολιτείας. Έως τώρα έχουν υποβληθεί περίπου 200 αιτήσεις και αναμένεται ο καθορισμός της περαιτέρω διαδικασίας από το υπουργείο.
Εκεί πάντως που πραγματικά χωλαίνει η κατάσταση είναι στις κατεδαφίσεις και στις άδειες ανακατασκευής, που μέχρι σήμερα δεν έχει εκδοθεί ούτε μία από τις κατά τόπους Πολεοδομίες λόγω γραφειοκρατικών αγκυλώσεων. Ως προς τις κατεδαφίσεις, από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υποδομών έχουν εκδοθεί σχεδόν 470 Πρωτόκολλα Αυτοψίας Επικινδύνως Ετοιμόρροπου Κτιρίου (ΠΑΕΕΚ), με τον αριθμό όμως των ιδιοκτητών που έχουν ενδιαφερθεί να προχωρήσουν στις περαιτέρω διαδικασίες να μην ξεπερνά τους 276. Οι δε κατεδαφίσεις αυτές καθεαυτές είναι επί της ουσίας στάσιμες, καθώς αν εξαιρεθούν οι αρχικές 60 που έγιναν εθελοντικά από δύο μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες και ακόμη 40 που τις ανέλαβαν οι ιδιοκτήτες, οι υπόλοιπες είναι ακόμη εν αναμονή της υπογραφής των συμβάσεων.
Ειδικό πρόβλημα συναντάται σε όσα σπίτια υπέστησαν ζημιές και βρίσκονται μέσα σε δασικές περιοχές (σύμφωνα με τις αεροφωτογραφίες του 1945) τα οποία στην συντριπτική πλειονότητά τους δεν διαθέτουν οικοδομικές άδειες. Τα αυθαίρετα αυτά γεωγραφικά εντοπίζονται στην πυρόπληκτη περιοχή του Προβάλινθου και της Αμπελούπολης, αλλά και σε επί μέρους σημεία στο Μάτι. Για τα συγκεκριμένα σπίτια, που δεν αποκλείεται να αγγίζουν και τα 500, οι διαδικασίες έχουν παγώσει, καθώς επί του παρόντος δεν επιτρέπεται να δοθεί στους ιδιοκτήτες τους η παραμικρή βοήθεια για την αποκατάσταση των ζημιών ή για την αγορά ενός σπιτιού σε άλλη περιοχή, επομένως για να ξεπεραστεί το αδιέξοδο θα χρειαστεί η λήψη πολιτικής απόφασης.
Στεγαστική συνδρομή, επιδόματα στέγασης
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, έχουν εκδοθεί 146 βεβαιώσεις καθορισμού δικαιούχου στεγαστικής συνδρομής. Αυτό σημαίνει ότι έχει αναγνωριστεί σε 146 ιδιοκτήτες το δικαίωμα για ανακατασκευή ή αυτοστέγαση δηλαδή είτε να ξαναφτιάξουν το σπίτι τους από την αρχή είτε να αγοράσουν κάπου αλλού. Επίσης έχει καθοριστεί και το ποσό που δικαιούνται. Όμως για να αρχίσει η εκταμίευση του για τις ανακατασκευές πρέπει να έχει γίνει η κατεδάφιση και να έχει βγει η σχετική άδεια, άρα κι αυτό προς το παρόν είναι παγωμένο.
Ως προς τα επιδόματα στέγασης, έχουν κριθεί 243 δικαιούχοι στην περιοχή. Ενοικιαστές και ιδιοκτήτες που κατοικούν μόνιμα εκεί.
Αμίαντος
Σε πολλά κτίρια της περιοχής υπήρχαν κατασκευές από αμίαντο, ο οποίος με τη φωτιά θρυμματίστηκε και απειλεί την υγεία των κατοίκων, καθώς θεωρείται ένα από τα πλέον καρκινογόνα υλικά. Λόγω της επικινδυνότητας η συλλογή του πρέπει να γίνει από πιστοποιημένες εταιρείες οι οποίες φροντίζουν και την απομάκρυνσή του στο εξωτερικό σε ειδικά κέντρα που βρίσκονται στη Γερμανία. Στην Ελλάδα οι εταιρείες με αυτή την εξειδίκευση είναι μόλις τέσσερις, στις οποίες και ανατέθηκε αυτό το έργο απευθείας λόγω έκτακτης ανάγκης, τις πρώτες εβδομάδες μετά την πυρκαγιά. Η συλλογή και η απομάκρυνση του αμίαντου όμως δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη ούτε καν στα «κόκκινα» κτίσματα, αφού μετά τη λήξη της πρώτης σύμβασης τους πρώτους μήνες του έτους, έπρεπε να ακολουθηθεί η προβλεπόμενη διαδικασία για δημόσια έργα, δηλαδή ανοικτός δημόσιος μειοδοτικός διαγωνισμός. Αποτέλεσμα είναι οι εργασίες να έχουν σταματήσει τους τελευταίους μήνες, εν αναμονή των νέων συμβάσεων που σύμφωνα με πληροφορίες βρίσκονται στο τελικό στάδιο.
Καμένα κλαδιά και ξερόχορτα
Η φωτιά της 23ης Ιουλίου έκαψε ολοσχερώς δεκάδες χιλιάδες δέντρα, πεύκα στην πλειονότητά τους. Την υλοτόμηση και την απομάκρυνση των καμένων δέντρων από τους πυρόπληκτους οικισμούς της Ανατολικής Αττικής ανέλαβε λίγο μετά την καταστροφή το υπουργείο Υποδομών που προχώρησε σε συμβάσεις με έξι εργολάβους οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου που ανέλαβαν. Όλη η καμένη οργανική ύλη (υπολογίζεται σε 130 χιλ. κυβικά μέτρα) μεταφέρθηκε σταδιακά σε ένα μεγάλο οικόπεδο περίπου 25 στρεμμάτων, γνωστό στην περιοχή ως «οικόπεδο Αντωνίου», επί της λεωφόρου Μαραθώνος στο ύψος της α’ εισόδου του Νέο Βουτζά. Η συγκεκριμένη έκταση νοικιάστηκε τις πρώτες ημέρες μετά τη φωτιά από το δήμο Ραφήνας με χρηματοδότηση από το υπουργείο Εσωτερικών, για λογαριασμό του υπουργείου Υποδομών. Σκοπός ήταν τα καμένα κλαδιά να θρυμματίζονται και στη συνέχεια να απομακρύνονται. Ωστόσο παρότι οι εργασίες ξεκίνησαν το πλάνο είναι εκτός κάθε χρονοδιαγράμματος, αφού όπως αναφέρουν κάτοικοι τους τελευταίους 5-6 μήνες, έχουν σταματήσει τα πάντα.
Η εικόνα που αντικρίζει κανείς στο οικόπεδο Αντωνίου με τους τόνους κλαδιών και θρυμμάτων, τρομάζει τους κατοίκους που κάνουν λόγο για μία πυριτιδαποθήκη η οποία ανά πάσα στιγμή μπορεί να αναφλεγεί και ζητούν να αδειάσει άμεσα, καθώς η 24ωρη παρουσία ενός πυροσβεστικού οχήματος πλησίον του οικοπέδου δεν τους καθησυχάζει. Ογκώδεις στοίβες καμένων κλαριών που ξεπερνούν τα τρία μέτρα, περιμένουν να πιάσουν δουλειά τα νέα θρυμματιστικά, αλλά το πότε ακριβώς θα γίνει αυτό δεν είναι σαφές. Η κατακύρωση των υπηρεσιών θρυμματισμού στη μειοδότρια επιχείρηση έγινε στις 16 Ιουλίου με απόφαση του υπουργείου Υποδομών και εκκρεμή η υπογραφή της σύμβασης με τον ανάδοχο, αφού πάρει έγκριση από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Επιπλέον σύμφωνα με εκτιμήσεις που είχαν εκφράσει στο «Παρατηρητήριο για το Μάτι» πηγές κοντά στην προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Υποδομών, από τη στιγμή που θα αρχίσει ο θρυμματισμός, για να απομακρυνθεί το πριονίδι που θα προκύψει και να καθαρίσει πλήρως το οικόπεδο Αντωνίου θα χρειαστεί ακόμη ένα εξάμηνο τουλάχιστον.
Επίφοβη καύσιμη ύλη όμως υπάρχει και εκτός του οικοπέδου Αντωνίου, διάσπαρτη σε πεζοδρόμια και στενά της περιοχής, καθώς πολλοί κάτοικοι που καθαρίζουν τις ιδιοκτησίες τους αφήνουν δεκάδες σακούλες με ξερόχορτα στο δρόμο, ενώ άλλοι εναποθέτουν στις στοίβες αυτές άχρηστα έπιπλα και άλλα αντικείμενα, περιμένοντας τις δημοτικές υπηρεσίες να κάνουν την αποκομιδή με τα όποια μέσα διαθέτουν.
Ο δε δήμος Μαραθώνα, στις 11 Ιουλίου 2019 ανακοίνωσε ότι «εξαιτίας της αδυναμίας του ΧΥΤΑ να παραλάβει τα προϊόντα από τις πληγείσες περιοχές (καμμένα), καθώς επίσης και τα σύμμεικτα-ογκώδη και κλαδιά», απηύθυνε έκκληση και αιτήθηκε την άμεση επίλυση του προβλήματος από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και την Περιφέρεια Αττικής.
Οικονομική στήριξη πυρόπληκτων
Οι κυβερνητικές εξαγγελίες τις πρώτες μέρες μετά τη φωτιά αφορούσαν μεταξύ άλλων, τα γενικότερα μέτρα που προβλέπονται από το νόμο περί φυσικών καταστροφών σε σχέση με τις αποζημιώσεις των νοικοκυριών, επιπλέον επίδομα 5.000 ευρώ για όσους έζησαν στις συνθήκες έκτακτης ανάγκης, αποζημίωση αποκατάστασης περιβάλλοντος χώρου και κρατική αρωγή για ανακατασκευές και επισκευές σπιτιών (ανεξάρτητα από το αν αποζημειώνονταν οι ιδιοκτήτες από τις ασφαλιστικές εταιρείες). Στο επίδομα των 5.000 ευρώ προστέθηκε χρηματική ενίσχυση 1.200 ευρώ από το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής για την κάλυψη των τηλεπικοινωνιακών αναγκών των πυρόπληκτων. Τέλος, ανακοινώθηκε ότι θα δοθούν διπλές συντάξεις στους συνταξιούχους των πληγεισών περιοχών ανεξαρτήτως αν είχαν υποστεί βλάβες στο σπίτι τους, κάτι που έγινε πλην ελαχίστων περιπτώσεων.
Όπως αναφέρει στο Παρατηρητήριο για το Μάτι, η Έμυ Κροκίδη πρόεδρος του Εξωραϊστικού Συλλόγου Νέου Βουτζά, οι αποζημιώσεις των νοικοκυριών με το επίδομα κάλυψης πρώτων αναγκών ύψους 586 ευρώ και το επίδομα οικοσκευής των 5.864 ευρώ κατ´ αναλογίαν, που δόθηκαν από το υπουργείο Εσωτερικών μέσω των Δήμων, καθυστέρησαν αρκετά, αλλά σε μεγάλο βαθμό έχουν δοθεί.
Τα 5.000+1.200 ευρώ από το υπουργείο Υποδομών έχουν δοθεί σε ποσοστό 95%. Όμως, ενώ η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 26ης Ιουλίου 2018, έλεγε ότι τα ποσά θα δοθούν «στα πληγέντα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που περιέρχονται ή περιήλθαν προσωρινά ή μόνιμα σε κατάσταση απρόβλεπτης έκτακτης ανάγκης εξαιτίας των πυρκαγιών που έπληξαν περιοχές της Περιφέρειας Αττικής στις 23 και 24 Ιουλίου 2018», τελικά η υπουργική απόφαση δεν περιελάμβανε τους ιδιοκτήτες με πράσινο χωρίς ζημιές σπίτι. Το ίδιο ίσχυσε και για το επίδομα περιβάλλοντος χώρου το οποίο θεσμοθετήθηκε με αρκετή καθυστέρηση.
Συντάξεις χηρείας και οικονομική στήριξη συγγενών θυμάτων
Το πακέτο οικονομικών μέτρων που εξήγγειλε η κυβέρνηση για τους συγγενείς των 102 ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους από τις φλόγες, περιελάμβανε εφάπαξ ποσό 10.000 ευρώ, ολόκληρη τη σύνταξη του θανόντος για όσους τη δικαιούνταν, διορισμό ενός μέλους της οικογένειας στο δημόσιο και μηνιαίο επίδομα 1.000 ευρώ ανά προστατευόμενο τέκνο θανόντων από τις πυρκαγιές.
Τα εφάπαξ ποσά δόθηκαν και ξεκίνησαν και οι διορισμοί στο Δημόσιο. Σύμφωνα με πληροφορίες από κατοίκους, μέχρι τον Μάιο είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον περίπου 15 συγγενείς θυμάτων και μέχρι τον Ιούνιο διορίστηκαν περισσότεροι από δώδεκα.
Ωστόσο υπήρξε εμπλοκή με τις συντάξεις χηρείας. Σύμφωνα με την Έμυ Κροκίδη: «ενώ η κυβέρνηση με νομοθετική ρύθμιση το Δεκέμβριο προέβλεπε την απονομή του 100% της σύνταξης του/της θανόντος/θανούσης στον/στην δικαιούχο, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους δεν είχε το λογισμικό για να προσαρμόσει τον υπολογισμό των συντάξεων με αυτόν τον τρόπο και δεν τις εξέδιδε. Μετά από παρέμβαση του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, το θέμα ανέλαβε να λύσει το υπουργείο Εργασίας και προχώρησε η έκδοση κάποιων συντάξεων με χειρόγραφο τρόπο και υπολογισμό. Όμως δεν έχει ολοκληρωθεί για όλους/ες τους δικαιούχους».
Εγκαυματίες
Οι καταστροφικές πυρκαγιές της 23ης Ιουλίου άφησαν πίσω τους και 75 βαριά εγκαυματίες, εκ των οποίων οι 17 άφησαν την τελευταία τους πνοή κατά τη νοσηλεία. Οι υπόλοιποι 58 άνθρωποι όπως και οι οικογένειές τους, τον τελευταίο ένα χρόνο ανεβαίνουν τον δικό τους προσωπικό Γολγοθά με ελάχιστη βοήθεια από το κράτος, όπως αναφέρει στο «Παρατηρητήριο για το Μάτι» ο Αλέξης Ανδρονόπουλος, που μαζί με την Μαρίνα Καρύδα ανέλαβαν εθελοντικά από τις πρώτες κιόλας μέρες τον συντονισμό της αποκατάστασης των εγκαυματιών και διεκδίκησαν την οικονομική τους στήριξη.
Χάρη στις προσπάθειές και τις πιέσεις τους, εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο επίδομα 6.000 ευρώ για κάθε εγκαυματία, το οποίο το έχει λάβει η συντριπτική πλειονότητα των παθόντων για την κάλυψη των πρώτων εξόδων των ιδίων και των οικογενειών τους που στέκονται στο πλευρό τους κατά τη διάρκεια της πολύμηνης νοσηλείας τους.
«Εκτός από αυτό το επίδομα των 6.000 ευρώ, δεν έχουν κάνει τίποτα άλλο. Όλα τα άλλα εντάσσονται στη λογική της ελληνικής δημόσιας υγείας. Για παράδειγμα, ο ΕΟΠΥΥ δεν εγκρίνει τη δαπάνη για υλικά που χρειάζονται οι άνθρωποι αυτοί για την αποκατάστασή τους, όπως ενυδατικές κρέμες και πιεστικά ενδύματα που βοηθούν στην επούλωση, τα οποία τους τα γράφουν οι γιατροί στα δημόσια νοσοκομεία», λέει ο Αλέξης Ανδρονόπουλος.
Παράλληλα, όπως διαπίστωσαν «στην Ελλάδα δεν υπάρχουν δημόσιοι φυσιοθεραπευτές που να καλύπτουν τις ανάγκες των εγκαυματιών, καθώς δεν έχουν σχετική εμπειρία».
Η κατάσταση αυτή ώθησε τα δύο μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής Κατοίκων στο Μάτι, Α. Ανδρονόπουλο και Μ. Καρύδα, να αναζητήσουν αλλού λύση και έτσι απευθύνθηκαν στο ίδρυμα Λάτση το οποίο προσφέρθηκε να καλύψει τις φυσιοθεραπείες των εγκαυματιών μέσω του κέντρου αποκατάστασης «Θησέας», αλλά και τα έξοδα για την αγορά του ειδικοί υλικού που είναι απαραίτητο για την αποκατάσταση τους.
Μοριοδότηση υποψηφίων για Πανελλήνιες
Στις αρχές Ιουλίου με απόφαση του υπουργείου Παιδείας δόθηκε μπόνους 20% στη βαθμολογία των πυρόπληκτων μαθητών που συμμετέχουν στις Πανελλήνιες Εξετάσεις. Δικαιούχοι είναι οι μαθητές της τελευταίας τάξης Λυκείου του τρέχοντος σχολικού έτους αλλά και οι απόφοιτοι που συμμετείχαν στις πανελλαδικές εξετάσεις του σχολικού έτους 2018-2019, εφόσον α) έχουν δελτίο επανελέγχου ή έκθεση αυτοψίας για τη μόνιμη κατοικία τους ή β) είναι τέκνα θανόντων ή γ) έχει καταστραφεί ολοσχερώς η επιχείρηση γονέα από τις πυρκαγιές που έπληξαν περιοχές της Περιφέρειας Αττικής στις 23 και 24 Ιουλίου 2018.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις κατοίκων, το μέτρο αυτό αφορά περί τους 40-50 μαθητές.
Συνάρτηση της ανοικοδόμησης η επιστροφή της ζωής στην περιοχή
Ένα χρόνο μετά την καταστροφή, μόνιμοι κάτοικοι αλλά και τακτικοί επισκέπτες των πυρόπληκτων οικισμών πασχίζουν ακόμη να ορθοποδήσουν, ενώ οι ντόπιοι επιχειρηματίες όπως οι ιδιοκτήτες ξενοδοχείων και εστιατορίων είναι αντιμέτωποι με την κατακόρυφη πτώση της τουριστικής κίνησης.
Όπως αναφέρει ο Αλέξης Ανδρονόπουλος που έχει εξοχικό στο Μάτι «έξω από το σπίτι μου, στην Περικλέους και Ποσειδώνος, εκεί όπου εγκλωβίστηκαν πολλοί άνθρωποι, η άσφαλτος έχει ακόμη λιωμένα υλικά από τα αυτοκίνητα. Περνάω και ανατριχιάζω. Στο εξοχικό μου πλέον δεν πάω, παρά μόνο για μπάνιο και φεύγω. Δεν μου κάνει κέφι να κάτσω στη βεράντα και να βλέπω τα καμένα απ’ έξω, έχω δίπλα μου ένα καμένο σπίτι και ένα οικόπεδο».
Στην ερώτηση αν έχει επιστρέψει η ζωή στην περιοχή η Έμυ Κροκίδη απαντά «όχι ακριβώς, ούτε και στον Νέο Βουτζά, παρά τις προσπάθειες που κάνουμε για να κρατήσουμε τον κόσμο. Γι αυτό πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες αδειοδοτήσεων για να επιστρέψουν οι κάτοικοι στα σπίτια τους και να μαζί με αυτούς η ζωή και η ελπίδα στην περιοχή».
