«Βλέπεις εκεί, στη γούβα; Στην αρχή είδαμε εκεί δύο τούφες καπνού», λέει ο Μάνος Τσαλιαγκός και με το χέρι του δείχνει χιλιόμετρα μακριά, στο βάθος του ορίζοντα, το σημείο απ’ όπου ξεκίνησε η φονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2018. Βρισκόμαστε στο πυροφυλάκιο Ραφήνας, το προσωπικό του οποίου πέρυσι εντόπισε πρώτο τη φωτιά, ειδοποίησε την Πυροσβεστική και ρίχτηκε στη μάχη με τις φλόγες. Σχεδόν ένα χρόνο μετά επέστρεψαν πρόσφατα στο ίδιο πόστο.
Είναι Τρίτη, 11 Ιουνίου 2019. Η τρέχουσα αντιπυρική περίοδος μετράει ήδη πάνω από ένα μήνα, αλλά αυτή είναι η δεύτερη ημέρα στη δουλειά για το εποχικό προσωπικό που στελεχώνει τις βάρδιες στο συγκεκριμένο τμήμα. Σε τοίχο του πυροφυλακίου, απέναντι από χάρτες της περιοχής, έχουν κολλήσει και περυσινά αποκόμματα ξένων εφημερίδων. Γράφουν γι’ αυτούς και πώς κατάφεραν με την πλάτη στη φωτιά να απεγκλωβίσουν από το Κόκκινο Λιμανάκι την Ιρλανδή τουρίστρια Ζόε Χόλοχαν.
Λίγα φαίνεται να άλλαξαν στο διάστημα που μεσολάβησε. Οι αργοί ρυθμοί της δημόσιας διοίκησης παρέμειναν αναλλοίωτοι. Το ίδιο συνέβη και με τα κενά στην πρόληψη. Οι άνθρωποι, όμως, που περιμένουν σε αυτό το ύψωμα με τον ασύρματο ανοιχτό το επόμενο έκτακτο περιστατικό, έχουν πλέον να διαχειριστούν και τις αναμνήσεις τους.
«Πιστεύω ότι έχω γυρίσει φέτος πιο δυνατός», λέει ο 27χρονος Δημήτρης Δράκος, το νεότερο μέλος της πρωινής βάρδιας. Επί σειράν ετών βοηθούσε εθελοντικά στο πυροφυλάκιο και φέτος ανήκει στο έμμισθο εποχικό προσωπικό. Θυμάται ότι ήταν έφηβος ακόμα, όταν το 2005 η φωτιά του Πευκώνα έκαψε πάνω από 10.500 στρέμματα σε Ραφήνα, Πικέρμι, Σπάτα και Νέα Μάκρη. Εκείνο το περιστατικό τον επηρέασε. «Αρχικά με φόβισε η έκτασή του», λέει. «Επειτα μόλις άκουγα σειρήνες και έβλεπα πυροσβεστικό όχημα έτρεχα από πίσω για να βοηθήσω. Ακόμα και τώρα εάν δεν είμαι σε βάρδια και μάθω για συμβάν θα πάρω το μηχανάκι και θα πάω».
Ο Δημήτρης Δράκος εθελοντής επί σειρά ετών στο πυροφυλάκιο Ραφήνας.
Η αργή στελέχωση
Η Πολιτική Προστασία του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου αποτελείται από τρεις μόνιμους υπαλλήλους και 12 εποχικούς, ενώ οι ενεργοί εθελοντές εκτιμάται ότι φτάνουν τους 20. Από τη στιγμή που το τμήμα επανδρώνεται εντάσσεται και στον σχεδιασμό του Πυροσβεστικού Σώματος για την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών.
Πέρυσι, αν και η αντιπυρική περίοδος ξεκινάει την 1η Μαΐου, το δημοτικό συμβούλιο Ραφήνας ενέκρινε στις 22 Μαΐου την πρόσληψη εποχικού προσωπικού για την πυρασφάλεια. Οπως αποδείχθηκε, αυτή δεν ήταν η μόνη καθυστέρηση. «Δεν προσλαμβάνουμε προσωπικό όποτε θέλουμε. Θέλουμε εγκρίσεις», δήλωσε σε νέο δημοτικό συμβούλιο στις 5 Ιουνίου 2018 ο δήμαρχος Ευάγγελος Μπουρνούς, ο οποίος επανεξελέγη φέτος στις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές. Τόνισε ακόμη ότι τα οχήματα ήταν συντηρημένα και σε άριστη κατάσταση και ότι το ζήτημα θα διευθετείτο άμεσα.
Μεσολάβησε, όμως, ακόμη μία εβδομάδα, ώσπου σε νέα συνεδρίαση στις 12 Ιουνίου 2018 ο κ. Μπουρνούς είχε καλά νέα: «Δόθηκε επιτέλους η έγκριση από το υπουργείο Εσωτερικών, να μπορέσουμε να προσλάβουμε προσωπικό για να λειτουργήσουμε την πυρασφάλεια» είπε, σύμφωνα με τα πρακτικά του δημοτικού συμβουλίου.
Τελικά, η απόφαση των προσλήψεων βγήκε δέκα ημέρες αργότερα, όταν έγινε εφικτή η εκταμίευση των κονδυλίων. Ο κ. Μπουρνούς είχε υποστηρίξει ότι δεν ευθυνόταν η δημοτική αρχή για τους αργούς ρυθμούς. «Δεν αποφασίζουμε μόνοι μας πότε θα προσλάβουμε ή ποιους θα προσλάβουμε», είχε πει στο δημοτικό συμβούλιο.
Το εύρος ελέγχου που καλύπτει το πυροφυλάκιο Διώνης.
Φέτος, ο μηχανισμός φαίνεται ότι κινήθηκε λίγο πιο γρήγορα – και πάλι όμως χρειάστηκε να περάσουν εβδομάδες μετά την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου. Το δημοτικό συμβούλιο συνεδρίασε στις 18 Μαΐου 2019, όταν κατάφερε να έχει απαρτία, για την πρόσληψη εποχικών υπαλλήλων πυροπροστασίας. Μάλιστα, στη σχετική απόφαση ανέφεραν ότι το συγκεκριμένο τμήμα «είναι υποστελεχωμένο και έχει σοβαρές ελλείψεις προσωπικού στον τομέα της πυρασφάλειας και πολιτικής προστασίας. Δεδομένου ότι η αντιπυρική περίοδος ξεκίνησε την 1η Μαΐου 2019, θεωρείται απαραίτητη η στελέχωσή του».
Ο κ. Τσαλιαγκός εξηγεί ότι αυτοί οι ρυθμοί δυσκολεύουν και την αποστολή τους. «Ερχόμαστε φέτος για πρώτη βάρδια στις 10 Ιουνίου και πρέπει να επανδρώσουμε οχήματα, να βρούμε υλικά, να φτιάξουμε τον χώρο και μέχρι να μπούμε στο κλίμα έχει τελειώσει ο Ιούνιος», λέει. «Ετσι και πέρυσι, στις 23 Ιουλίου με τη μεγάλη φωτιά έτυχε να έχουμε εδώ ανθρώπους που είχαν να αντιμετωπίσουν το πρώτο τους συμβάν».
Η αντιπυρική περίοδος ξεκίνησε την 1η Μαΐου, αλλά το πυροφυλάκιο στη Ραφήνα επανδρώθηκε φέτος στις 10 Ιουνίου.
Ο ίδιος επισημαίνει ακόμη ένα πρόβλημα. Από τη στιγμή της λήξης μιας τετράμηνης σύμβασης, θα πρέπει να συμπληρωθεί ένας χρόνος για να έχει και πάλι δικαίωμα πρόσληψης ο ίδιος υπάλληλος. Πιθανότατα ένα τέχνασμα για να φαίνονται μειωμένα τα ποσοστά ανεργίας, όπως συζητούν μεταξύ τους στο πυροφυλάκιο Ραφήνας. Οι νέοι υπάλληλοι που θα έρθουν, όμως, στη θέση των προηγούμενων μπορεί να μην έχουν αντίστοιχη εμπειρία, ακόμη και να μη γνωρίζουν καλά το μέρος εάν προέρχονται από άλλη πόλη, όπως συνέβη και φέτος.
Η επόμενη μέρα
Ο 28χρονος Γεράσιμος Ασβεστάρης, εποχικός υπάλληλος κι αυτός στο πυροφυλάκιο Ραφήνας, μεγάλωσε στην περιοχή. Πέρυσι είχε συνδράμει και αυτός στο Μάτι. «Φέτος είμαι πιο αποφασισμένος. Νιώθω ότι θα κάνω τα πάντα», λέει. Ο πατέρας του Απόστολος είναι επικεφαλής των εθελοντών στο ίδιο τμήμα. Ενα χρόνο μετά τη φωτιά της Ανατολικής Αττικής, ο κ. Ασβεστάρης δεν βλέπει σημαντικές αλλαγές στο ζήτημα της πρόληψης. «Δεν έχω δει να αλλάζει κάτι. Αν πας σε κάποιον άλλο δήμο δεξιά ή αριστερά από εδώ, θα δεις ότι δεν μάθαμε από τα λάθη. Η μεγάλη κοροϊδία ήταν ότι μετά τη φωτιά τοποθέτησαν ταμπέλες στο Μάτι που έδειχναν την κατεύθυνση προς την παραλία. Δηλαδή, έπρεπε πρώτα να καούμε για να συμβεί αυτό», λέει. «Μακάρι κάποια στιγμή να είμαστε πιο έτοιμοι».
Ούτε ο κ. Τσαλιαγκός ακούγεται ιδιαίτερα αισιόδοξος στο θέμα της πρόληψης. Λέει ότι μέσα στον Μάιο πραγματοποιήθηκε πρόγραμμα επιμόρφωσης σε θέματα πυρκαγιών από την Πυροσβεστική Ακαδημία, στο οποίο μπορούσε να συμμετάσχει οποιοσδήποτε άνω των 18 ετών και να λάβει στο τέλος και σχετική πιστοποίηση. Οπως υποστηρίζει, όμως, στη Ραφήνα το ενδιαφέρον του κόσμου δεν φάνηκε να είναι μεγάλο. Λέει ότι δεν ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα περισσότερα από 22 άτομα.
Το κυνήγι με τις φλόγες
Το πρωί της 23ης Ιουλίου 2018 βρήκε το τμήμα Πολιτικής Προστασίας Ραφήνας – Πικερμίου σε ετοιμότητα. Ολοι οι εθελοντές που κατά καιρούς συνέδραμαν το μόνιμο και εποχικό προσωπικό είχαν ενημερωθεί από νωρίς με SMS για την επικινδυνότητα της ημέρας και είχαν κληθεί στο πυροφυλάκιο. Ηταν το «πρώτο στάδιο» στη σεζόν, δηλαδή η πρώτη φορά που η Πυροσβεστική βρισκόταν σε επιφυλακή μέσα στο καλοκαίρι.
«Ο,τι χειρότερο μπορεί να σου τύχει είναι φωτιά πάνω στη φωτιά», λέει ο κ. Τσαλιαγκός, αναφερόμενος στην πυρκαγιά της Κινέτας που προηγήθηκε εκείνη την ημέρα απομυζώντας από πυροσβεστικές δυνάμεις την Ανατολική Αττική. Μετά τον εντοπισμό της φωτιάς τα μέλη του πυροφυλακίου Ραφήνας κινήθηκαν προς το μέρος της.
Σε φωτογραφία που δημοσιεύει η «Κ», τραβηγμένη από το ύψωμα του πυροφυλακίου το μοιραίο απόγευμα, φαίνεται στις 16.50 ο καπνός από την αρχική εστία. Δεν έχει ακόμη πυκνώσει. Σε δεύτερη εικόνα από το ίδιο σημείο, μόλις μισή ώρα αργότερα, είναι ορατή η ραγδαία εξέλιξη της φωτιάς. Ενα τείχος καπνού ορθώνεται πλέον στην περιοχή.
Η φωτιά λίγα λεπτά μετά την έναρξή της (αριστερά) και περίπου μισή ώρα αργότερα, όπως την είδαν από το πυροφυλάκιο Ραφήνας.
Με αναμμένους φάρους και σειρήνες τα μέλη του πυροφυλακίου χρειάστηκαν περίπου εννιά λεπτά για να προσεγγίσουν το σημείο γέννησης της φωτιάς στην Νταού Πεντέλης. «Δυστυχώς είχε τρέξει. Είχε περάσει τους δρόμους, είχε μπει στο πράσινο, σε σημεία που δεν είχαμε πρόσβαση. Επρεπε να σβήσουμε ό,τι σβήσαμε σε κάτι σπίτια, να κατέβουμε στη Μαραθώνος και να ανέβουμε πάλι στον Βουτζά. Να κάνουμε κύκλο. Δεν υπήρχαν δρόμοι», θυμάται ο Απόστολος Ασβεστάρης, επικεφαλής των εθελοντών στο πυροφυλάκιο Ραφήνας. Λίγα λεπτά αργότερα άκουσε στον ασύρματο μια φωνή: «Βοήθεια, θα καούμε!». Δεν μπορούσε να ξεχωρίσει εάν ήταν από τον γιο του ή τον κ. Τσαλιαγκό που επιχειρούσαν μαζί κοντά στο Κόκκινο Λιμανάκι. «Τότε, μου κόπηκαν τα πόδια», λέει.
Σε βίντεο λίγων δευτερολέπτων, τραβηγμένο από κινητό τηλέφωνο, που είναι στη διάθεση της «Κ», φαίνεται υπό ποιες συνθήκες επιχειρούσαν. Ο καπνός είχε κρύψει τον ουρανό, αυτοκίνητα σχημάτιζαν ουρά στον δρόμο της διαφυγής, καύτρες πετούσαν ολόγυρα. «Θα καούνε εκεί πήγαινε η φωτιά από μπροστά τους και πίσω μας», ακούγεται κάποιος να λέει στο βίντεο.
Πίσω στη φωτιά
Ενα χρόνο μετά ο Γεράσιμος Ασβεστάρης προτιμάει να μη λέει πολλά για εκείνες τις ώρες. Μόνο μια στιγμή επιθυμεί να μοιραστεί. Ηταν η εικόνα που αντίκρισε κατά την πρώτη επιστροφή τους από τη φωτιά στο πυροφυλάκιο. Στο όχημά τους μετέφεραν δύο γυναίκες που μόλις είχαν απεγκλωβίσει. «Είδαμε δεκάδες άτομα που περίμεναν εκεί. Εψαχναν τα παιδιά τους και συγγενείς τους. Εβαλα τα κλάματα. Αυτή η εικόνα με βοήθησε να γυρίσω πάλι πίσω», λέει.
Η φωτιά της Ανατολικής Αττικής βρήκε τον Δημήτρη Δράκο στις καλοκαιρινές του διακοπές στη Χαλκιδική. Προσπάθησε να επιστρέψει όσο πιο γρήγορα μπορούσε στην Αθήνα. Αλλος ένας εθελοντής που εκείνη την ημέρα βρισκόταν στη Χίο πήρε το πλοίο και γύρισε για να βοηθήσει. «Ετρεμα. Εφτασα στα ΚΤΕΛ της Θεσσαλονίκης και τους έλεγα βρείτε μου θέση, είμαι εθελοντής πυροσβέστης και καίγεται το μέρος μου», λέει ο κ. Δράκος. Με το που έφτασε στο Μάτι, ξημερώματα, μπήκε με συναδέλφους του στο σπίτι μιας αγνοούμενης ηλικιωμένης. «Οι γείτονες της είχαν πει να φύγει και δεν την ξαναείδαν. Το θυμάμαι τώρα και ανατριχιάζω. Αν δεν μου έλεγαν εδώ είναι, να τη, θα πάταγα πάνω. Νόμιζα ότι ήταν αποκαΐδια. Τότε συνειδητοποίησα τι είχε συμβεί», λέει.
Για τον κ. Τσαλιαγκό ο χρόνος που έχει μεσολαβήσει από τη φωτιά στο Μάτι και τον Νέο Βουτζά γέμισε με λύπη αλλά και θυμό. «Δεν ξέρω σε μια παρόμοια κατάσταση πώς θα αντιδράσουμε. Εμένα μου έκανε καλό να βρίσκομαι με κόσμο. Δυσκολευόμουν όταν πήγαινα σπίτι και έμενα μόνος», λέει για εκείνες τις ημέρες. «Εκεί δεν μπορούσα να το διαχειριστώ. Εκανα μπάνιο και επέστρεφα στη δουλειά, κοιμόμουν εδώ. Ηταν πολύς ο θυμός».
