“Μεγάλωσα σε μια γειτονιά που μιλούσαν οκτώ διαφορετικές γλώσσες” Έτσι ξεκίνησε η συζήτηση που είχα με τον Κύριο Μίλτο Βιτσαρόπουλο (ΜΒ) και την γυναίκα του Κυρία Μόρφω, κατοίκους Ν.Βουτζά και Πολίτες στη καταγωγή “.Ζούσαμε ειρηνικά Τούρκοι, Έλληνες, Αρμένηδες, Κούρδοι, Εβραίοι(ισπανικά), Ατζέμηδες (Πέρσες),Ιταλοί, Σέρβοι, Ορθόδοξοι Σύριοι. Η Πόλη ήταν πανέμορφη τα κτίρια το ένα ήταν πιο όμορφο από τ άλλο ,οι δρόμοι έσφυζαν από ζωή , οι ¨Έλληνες της Πόλης ευημερούσαν σε πολύ μεγάλο ποσοστό, υπήρχαν πολλά σχολεία εκκλησίες, η άνθιση του εμπορίου ήταν εμφανής”.
Το 1955 οι διακρατικές σχέσεις Ελλάδας Τουρκίας ήταν φιλικές. . Η Ελληνική μειονότητα ήδη είχε περάσει άλλες τρεις φορές δια πυρός και σιδήρου παρ όλα αυτά είχε ξανασταθεί στα πόδια της. Το πρώτο πλήγμα ήταν το !934 με την απαγόρευση άσκησης επαγγέλματος. Το δεύτερο ήλθε με την κήρυξη του 2ου Παγκοσμίου πολέμου. Η Τουρκία τότε κράτησε ουδέτερη στάση. Εκμεταλλευόμενη την εμπόλεμη κατάσταση το 1941 έκανε γενική επιστράτευση (υποτιθέμενη εκπαίδευση) όλων των πολιτών, μεταξύ αυτών και 40.000 Ελλήνων με σκοπό την εξολόθρευσή τους. Ζούσαν για άλλη μια φορά στο πετσί τους την τραγική εμπειρία των ταγμάτων εργασίας. Μέσα στο όλο σχέδιο μείωσης της ισχύος της Ελληνικής μειονότητας προστέθηκε και το τρίτο πλήγμα ο πολύ σκληρός εξαντλητικός φόρος βαρλίκ που ήταν δυο φορές πάνω από την αξία της επιχείρησης. Για να τον πληρώσουν αναγκάζονταν να πουλήσουν οτιδήποτε αξίας και στο τέλος την ίδια την επιχείρηση. Όσοι δεν πλήρωναν κατέληγαν στο παγωμένο Άσκαλε στα βάθη της Τουρκίας για καταναγκαστικά έργα, όπως ο πατέρας του γαμπρού του ΜΒ που γύρισε κουφός από τα βασανιστήρια από το ¨Ασκαλε. Η κυρία Μόρφω Βιτσαρόπουλου ζούσε τότε στο Πέρα, φοιτούσε στο Ζάππειο και τους θερινούς μήνες τους περνούσαν οικογενειακώς στο Μποστάντζε στο Μαρμαρά. Ο πατέρας της ήταν πολιτικός μηχανικός ο όποιος αναγκάστηκε να πάει να εργασθεί τέσσερα χρόνια στην Ανατολή για να πληρώσει τους εξαντλητικούς φόρους που είχαν βάλει στην επιχείρηση του δικού του πατέρα
Ενώ φαινομενικά όλα κυλούσαν ομαλά μέσα σε οικονομική άνθηση στη Πόλη, από το 1946 οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες σχεδίαζαν, στον επερχόμενο εορτασμό για τα 500 χρόνια από την άλωση, την εξάλειψη της ελληνικής μειονότητας.
Η Κύπρος στο μεταξύ ήταν υπό Βρετανική κατοχή βάσει της συνθήκης της Λωζάννης και η Τουρκία δεν είχε κανένα δικαίωμα και καμία δικαιοδοσία απέναντι της.
Η Τουρκική κυβέρνηση με την καθοδήγηση των Άγγλων θέτει θέμα επιστροφής της Κύπρου ή διχοτόμησής της με σκοπό να προστατέψει δήθεν τα δικαιώματα τής μειονότητας της. Στο μεταξύ δημιουργούνται και ενισχύονται οικονομικά διάφορες εθνικιστικές ομάδες, με κυρίαρχη την ομάδα << Η Κύπρος είναι τουρκική>> με σκοπό να διαδηλώνουν υπέρ των Τουρκοκύπριων και να φανατίζουν τους Τούρκους. ¨Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο ΜΒ, υπήρχε παντού διάχυτη η είδηση ότι οι Έλληνες είναι κατάσκοποι και η ελληνική μειονότητα βοηθούσε οικονομικά, (με τα λεφτά που μάζευε τις Κυριακές η εκκλησία) και αγόραζε όπλα για τον αγώνα των Ελληνοκυπρίων όχι εναντίον των Άγγλων αλλά των Τουρκοκυπρίων. Ο τύπος δημοσίευε διάφορα ψευδή άρθρα που σκοπό είχαν να δυναμιτίσουν ακόμα περισσότερο την πολίτικη ατμόσφαιρα της Πόλης, κατευθυνόμενες από τους Βρετανούς. Γελοιογραφία σε εφημερίδας της εποχής ( μου είπε ο ΜΒ) δείχνει δυο κόκορες να τσακώνονται και ο βρετανός με το πούρο να γελά….! Η Βρετανία καταφέρνει να μετατρέψει το κυπριακό από θέμα αποικιοκρατίας σε θέμα ελληνοτουρκικής διαμάχης και η ιδία παίζει τον ρόλο του <<ειρηνοποιού>> .
Στο μεταξύ πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν ο Μεντερές, που από το 1954 είχαν φανεί τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα της χώρας. Έτσι το κυπριακό ήταν ένας έξυπνος ελιγμός για να σκεπαστούν τα τρέχοντα προβλήματα της χώρας
Μέσα σε όλο αυτό το θέατρο του παραλόγου η Βρετανία καταφέρνει και πετυχαίνει τη σύγκλιση συνδιάσκεψης τον Αύγουστο 1955 στο Λονδίνο, Ελλάδος -Τουρκίας και η ίδια << διαιτητής>>. Οι συνομιλίες δεν οδηγούσαν πουθενά και ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών ζήτησε ηθική συμπαράσταση από την Τουρκική κυβέρνηση. Από αυτό το σημείο ξεκίνησε η σκηνοθεσία του σατανικού σχεδίου των εκτρόπων – πογκρόμ και η ολοκλήρωση της εκδίωξης των Ελλήνων που είχαν ξεκινήσει οι Νεότουρκοι το 1914.
Το βράδυ της 5ης Σεπτεμβρίου 1955, με την καθοδήγηση της Τουρκικής κυβέρνησης μουσουλμάνος από την Θράκη βάζει βόμβα μικρής ισχύος στον κήπο του προξενείου, πρώην σπιτιού του Αττατούρκ. Την επομένη 6 Σεπτεμβρίου στο τύπο φιγουράρουν αλλοιωμένες φωτογραφίες που δείχνουν σοβαρές ζημίες στο σπίτι και υποδεικνύουν τους Έλληνες σαν βομβιστές. Ήταν το σύνθημα για όλες τις εθνικιστικές ομάδες να βγουν στους δρόμους. Επιστρατεύτηκαν 100.000 άτομα από τα βάθη της Τουρκίας που ήλθαν στην Κωνσταντινούπολη για δυο μέρες με τα έξοδα πληρωμένα, επίσης παραγγέλθηκαν χιλιάδες ρόπαλα. Στις ομάδες προστέθηκαν Τούρκοι φοιτητές και μέλη συνδικάτων. Στρατός και αστυνομία γίνονται μέρος του όχλου. Μαρκάρονται σπίτια και επιχειρήσεις Ελλήνων, μοιράζονται λίστες με διευθύνσεις σε υποτιθέμενες παρακρατικές ομάδες. Σε μια έκταση 40 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην Κωνσταντινούπολη κάψανε και κατέστρεψαν οτιδήποτε Ελληνικό, σπίτια, εκκλησίες, καταστήματα. Μπήκαν στα νεκροταφεία και κατέστρεψαν τους τάφους, ξέθαψαν και βεβήλωσαν νεκρούς, λεηλάτησαν τις εκκλησίες, σχολεία, κακοποίησαν και σκότωσαν ιερείς, βίασαν γυναίκες.
Το Βράδυ της 6ης Σεπτεμβρίου, μου διηγήθηκαν, η νύχτα είχε γίνει μέρα από τις φωτιές. Τη ζωή της οικογενείας της Κυρίας Μόρφως την έσωσε ο μανάβης της γειτονιάς λέγοντας ότι το σπίτι είναι Τούρκικο. Εν αντιθέσει με του συζύγου της που όσο και αν προσπάθησε να πείσει ο πατέρας του, ότι το σπίτι ήταν τουρκικό, η προφορά τον πρόδωσε και τότε άρχισαν να τους πετροβολούν με μανία. Την επομένη μέρα ,η μικρή Μόρφω μαζί με την μητέρα της κυκλοφορούσαν με μαντίλα στη Πόλη για να μην γίνουν αντιληπτές, ανάμεσα σε βουνά από κατεστραμμένα εμπορεύματα. Τα λεωφορεία στους δρόμους και τα τραμ έσερναν υφάσματα από τα μαγαζιά, μπλε και άσπρα που τα είχαν σκίσει λωρίδες οι τουρκικές ομάδες καταστροφής. Φαλτσέτες, μαχαίρια βγήκαν και κατέστρεφαν τα χειροποίητα χαλιά και όχλος ζητωκραύγαζε. Όπου υπήρχε αστυνομία στεκόταν από μακριά θεατής και οι ροπαλοφόροι έσπαγαν.
Παντού υπήρχε δυσοσμία από τα τρόφιμα που σάπιζαν, από τα μπαλκόνια πέταγαν τα ψυγεία για να τα σπάσουν μαζί με τα έπιπλα. Κατάφεραν μέχρι και καμπάνα 350 κιλών από καμπαναριό να κατεβάσουν και να την σύρουν αρκετά μέτρα μακριά. Το μίσος όπλισε με δύναμη τα χέρια. Αυτό που κάνει εντύπωση ότι παρ ότι οι Τούρκοι ήξεραν αυτό που επρόκειτο να επακολουθήσει κράτησαν καλά το μυστικό. Το σατανικό αυτό σχέδιο είχε τρεις ομάδες κρούσης, η πρώτη έσπαγε, η δεύτερη λεηλατούσε και η τρίτη έκαιγε. Από τα τέσσερα σημεία της πόλης εφορμούσαν ομάδες καταστροφής παντού ακούγονταν ο εκκωφαντικός θόρυβος σπασίματος των τζαμιών. Λοστοί και ρόπαλα είχαν πάρει <<φωτιά>>. Οι δρόμοι έδειχναν βομβαρδισμένοι.
Δυο μέρες μετά ο Μεντερές επέβαλε Στρατιωτικό νόμο γιατί η κατάσταση ήταν εκτός έλεγχου πια στην Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη και Άγκυρα. Σε ένα δισεκατομμύριο ευρώ αποτιμήθηκαν οι ζημίες στη Πόλη. Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει ακριβής αριθμός των νεκρών και των βιασθέντων γυναικών. Ο σκοπός της Τουρκικής κυβέρνησης είχε επιτευχθεί.
Παρ όλο που έγινε σύλληψη 2500 ατόμων πέρασαν από δίκη 35, οι οποίοι αθωώθηκαν.
Η Ελληνική κυβέρνηση δεν αντέδρασε παρά μόνο σε διπλωματικό επίπεδο πολύ αργότερα χλιαρά, παρ όλο που ελληνικές εφημερίδες «φώναζαν» για τα επεισόδια. Το βασιλικό ζεύγος συνέχισε απτόητο τις διακοπές του στη Γιουγκοσλαβία και ο πρωθυπουργός ήταν ασθενής. Οι ΗΠΑ για άλλη μια φόρα κράτησαν ουδετερότητα και ζήτησαν να τα βρουν οι χώρες μεταξύ τους. Η δε Τουρκία ρίχνει τις ευθύνες για τις καταστροφές στους κουμουνιστές φοιτητές κάτι που δεν αποδείχτηκε ποτέ αυτό. Οι αποζημιώσεις που δόθηκαν ύστερα από τη διεθνή πίεση (αφού διέρρευσαν φωτογραφίες στο διεθνή τύπο από την καταστροφική μανία των Τούρκων) ήταν μηδαμινές. Το !960 η κυβέρνηση Μεντερές ανατρέπεται από στρατιωτικό πραξικόπημα, τα περισσότερα στελέχη του κόμματος μαζί με τον ίδιο καταδικάστηκαν σε
απαγχονισμό για κατάχρηση δημόσιου χρήματος, διαφθορά και τα Σεπτεμβριανά (κατάχρηση Τουρκικού Συντάγματος). Ο ΜΒ μου ανέφερε ότι ο επιθετικός και αυταρχικός Μεντερές στο Δικαστήριο ήταν δουλοπρεπής προαισθανόμενος το τέλος του.
Ο κύκλος των Σεπτεμβριανών μπορεί να έκλεισε με την τιμωρία του Μεντερές οι πληγές όμως στις ψυχές των Ελλήνων της Πόλης δεν θα κλείσουν ποτέ, οι οποίοι όταν διηγούνται τα γεγονότα εκείνων των ημερών τα μάτια τους βουρκώνουν.
Θα κλείσω αυτό το αφιέρωμα με τις τελευταίες κουβέντες του ΜΒ «Μην υποτιμάτε την αξία της ελευθερίας που έχετε στην Ελλάδα. Ξέρετε τι σημαίνει να μιλάς Ελληνικά χωρίς να φοβάσαι ,να κάνεις τον σταυρό σου χωρίς φόβο, να μπορείς να τραγουδάς , να χορεύεις; Οι γονείς μου το νιώθανε αυτό πενήντα χρόνια και εγώ το ένιωσα στο πετσί μου είκοσι δύο.»
Ευχαριστώ πολύ το ζεύγος Βιτσαρόπουλου, για την διάθεση του χρόνου τους και των πολύτιμων ιστοριοβιογραφικών στοιχείων που μου παρέθεσαν.
Παντελιά Νάντια.
