ΜΕΓΑΛΟ ΡΕΜΑ ΡΑΦΗΝΑΣ… η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ- του Παναγιώτη Καλφαντή (Πολιτικού μηχανικού, αντιδημάρχου υποδομών δήμου Ραφήνας Πικερμίου)
Τα έργα διευθέτησης ενός ποταμού είναι αναγκαία όταν αυτός διέρχεται μέσα από κατοικημένες περιοχές ώστε η τυχόν πλημμύρα να μην επηρεάζει τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες και να καθίσταται επικίνδυνη για την ανθρώπινη ζωή, όπως συνέβη στην Μάνδρα το 2018.
Αλλιώς χειρίζονται οι μελετητές μηχανικοί την ροή ενός ποταμού στο αγροτικό τοπίο οπου η πλημμύρα σε κάποιες περιπτώσεις είναι και επιθυμητή για τον εμπλουτισμό των παραποτάμιων εδαφών με προσχώσεις που ευνοούν τις καλλιέργειες και αλλιώς σε αστική περιοχή οπού είναι σχεδόν βέβαιο ότι παρουσιάζονται έντονες οικιστικές πιέσεις ή ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στις όχθες του. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μικρή έως ελάχιστη διατιθέμενη επιφάνεια για την τοποθέτηση – κατασκευή έργων διευθέτησης.
Για τον λόγο αυτό κατά τον σχεδιασμό των έργων διευθέτησης πρανών και πυθμένα για την παροχέτευση της πλημμυρικής απορροής σχεδιασμού του ρέματος επιδιώκεται η επιλογή της κατάλληλης γεωμετρίας (κατά μήκος κλίση, πλάτος, ύψος διατομής) ώστε η υπολογιζόμενη επιφάνεια ροής να είναι η μικρότερη δυνατή. Για τον λόγο αυτό η ροή προτιμάται να είναι υπερκρίσιμη (μεγαλύτερη ταχύτητα νερού– μικρότερο ύψος ροής ώστε να μην υπάρχουν πλημμυρικά φαινόμενα ).
Στο πλαίσιο αυτό, προτείνονται από την υδραυλική μελέτη διευθέτησης και επιλέγονται υλικά επενδύσεως πρανών και πυθμένα με κατά το δυνατόν μικρότερο συντελεστή τριβής από άλλα έτσι ώστε η εξίσωση manning
οπού V η μέση ταχύτητα, R η υδραυλική ακτίνα και S η κλίση ενέργειας
να δίνει μεγαλύτερη ταχύτητα επομένως μεγαλύτερη παροχετευτικό ήτα για την ίδια διατομή
Τα υλικά που έχουν μικρότερο συντελεστή τριβής είναι τα ¨σκληρά υλικά¨ όπως το οπλισμένο σκυρόδεμα και τα συρματοκιβώτια (ΥΠΟΜΕΔΙ – ΟΜΟΕ 2013 Πίνακας 4.3.1-1 .. σκυρόδεμα 0,012- συρματολιθοριπή 0,025- γαιώδης διατομή χωρίς φυτική κάλυψη 0,040- γαιώδης διατομή με φυτική κάλυψη 0,050)
Ένα δεύτερο κρίσιμο στοιχείο της παροχετευτικότητας είναι η γεωμετρία της προτεινόμενης διευθέτησης ρέματος ( η κατά μήκος κλίση, το πλάτος του πυθμένα, το ύψος της διατομής και η κλίση των πρανών της διατομής) να παραμένει αναλλοίωτη στις καιρικές συνθήκες και στον χρόνο και αυτό επιτυγχάνεται με χρήση σκληρών υλικών . Και το τρίτο κρίσιμο στοιχείο είναι η αντοχή των υλικών επένδυσης πρανών και πυθμένα στις ταχύτητες ροής του ρέματος για να διατηρείται η ικανότητα αποχέτευσης της αναμενόμενης πλημμυρικής απορροής, με ασφάλεια.
Όπως παρουσιάζεται στην ΥΠΟΜΕΔΙ – ΟΜΟΕ 2013 Πίνακας 10.6-1 οι μέγιστες επιτρεπόμενες ταχύτητες ροής είναι <1,0 μ/sec για το αργιλώδες έδαφος, <7,0 μ/sec για τα συρματοκιβώτια και <10,0 μ/sec για το σκυρόδεμα.
Τέλος όλες οι διευθετήσεις όπως και όλα τα φυσικά ρέματα, υποφέρουν από τα φερτά υλικά που μεταφέρονται ιδιαίτερα στις περιπτώσεις των πλημμυρικών απορροών και καθιζάνουν σε αυτές. Με τον τρόπο αυτό αλλοιώνονται οι διατομές των διευθετημένων τμημάτων των ρεμάτων. Επιβάλλεται λοιπόν ο περιοδικός και τακτικός καθαρισμός αυτών.
Ο καθαρισμός γίνεται συνήθως με μηχανικά μέσα (π.χ. φορτωτής). Η διατομή θα πρέπει να παραμείνει αναλλοίωτη και μετά τον καθαρισμό δηλαδή η κατά μήκος κλίση πρέπει να μείνει ως έχει (ιδιαίτερα αν είναι μικρή π.χ. 0,50% – 1,50%). Το ίδιο και η γεωμετρία της διατομής.
Αλλοίωση της διατομής σημαίνει ανεπάρκεια στην διοχέτευση της πλημμυρικής απορροής. Δηλαδή φαινόμενα πλημμύρας στην περιοχή διέλευσης.
Συμπερασματικά κατά την υδραυλική επιστήμη οι διευθετήσεις δεν είναι εφικτό να παραμένουν χωμάτινες ή απλά υπενδεδυμένες με φυτική γη γιατί έτσι θα καταστρέφονταν εύκολα είτε από την πλημμύρα είτε από την συντήρηση. Για αυτό και για την διευθέτηση του Μεγάλου Ρέματος επιλέχθηκαν από τούς μελετητές σκληρά υλικά… σκυρόδεμα και σαρζανέτια με πέτρες κατάλληλου μεγέθους.
Το έργο της διευθέτησης που θα προστατεύσει την πόλη μας, έχει αδειοδοτηθεί στον ύψιστο βαθμό από το ΣΤΕ , χρηματοδοτείται και από Ευρωπαϊκούς πόρους και είναι συμβατό με την Εθνική και Ευρωπαική περιβαλλοντική νομοθεσία. Δεν επηρεάζει τον υδροβιότοπο στην εκβολή, προβλέπει εκτεταμένες κατά μήκος φυτεύσεις και διαμόρφωση παραρεμάτιου πεζοδρόμου και ποδηλατοδρόμου ώστε να ενταχθεί το ρέμα ως χώρος αναψυχής στην κοινωνική ζωή της πόλης.
Στις διάφορες αναφορές των συμπολιτών που έχουν αντίθετη άποψη έχω να σχολιάσω 2 θέματα.
Πρώτον δεν παρουσίασαν εναλλακτική λύση για τα υλικά η την γεωμετρία διευθέτησης του ρέμματος που οδηγεί την τεράστια ποσότητα νερού 480 μ3/ sec με ταχύτητες 10 μ /sec στην πλημμύρα της 50ετίας… πάρα μόνο γενικόλογους σχολιασμούς ότι σε άλλες χώρες διαχειρίζονται αλλιώς τα ποτάμια αφήνοντας χωμάτινες τις όχθες.. … σε ποιες χώρες όμως και ποια ποτάμια? Μέσα στις πόλεις? Με τι διατομές, υδραυλικές παροχές και ταχύτητες? Για ενημέρωση παραθέτω φωτογραφίες από τους ποταμούς που διασχίζουν την Φλωρεντία, το Παρίσι και το Λονδίνο που φαίνονται οι όχθες τους επενδεδυμένες με σκληρά υλικά και όχι χώμα .Πόλεις που διακρίνονται για την υψηλή περιβαλλοντική τους ενσυναίσθηση.
Η υδραυλική επιστήμη όμως είναι μία και δεν χωρεί διαφορετικές προσεγγίσεις.
Δεύτερο ενώ διάβασα από κάποιους συγκινητικά κείμενα για νανοσκαλίδρες, ποταμοσφυρίχτες, ακτίτες, μιλτοχελίδονα, , νερόκοτες και βατραχάκια δεν διάβασα τίποτα για τους ανθρώπους . Και στην εύλογη ερώτηση… καλά βρε παιδιά και τι θα γίνει με τις ανθρώπινες ζωές και περιουσίες στην νομοτελειακά επερχόμενη πλημμύρα (όλοι οι επιστήμονες συμπίπτουν ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής τα επερχόμενα φαινόμενα καυσώνων και πλημμυρών θα βαίνουν με αυξανόμενη ένταση ) η απάντηση είναι … ας μην άφηνε η Πολιτεία να οικισθεί έντονα εκατέρωθεν το Μεγάλο Ρέμμα από την δεκαετία του 1970. Ας γκρεμιστούν τα σπίτια .. ώστε το ρέμα να πλημμυρίζει ελευθέρα. Και μιλάμε για εκατοντάδες κατοικίες.. σχολεία… και επιχειρήσεις.
