Η Πρωτομαγιά, ημέρα-σύμβολο των εργατικών αγώνων και της αντίστασης, συνδέεται με πολλές σελίδες αγώνα και θυσίας στην ελληνική ιστορία. Μία από τις πιο τραγικές και συγκλονιστικές στιγμές αυτής της ημέρας γράφτηκε την 1η Μαΐου του 1976, όταν ο Αλέξανδρος Παναγούλης, ο ήρωας της αντίστασης κατά της δικτατορίας, έχασε τη ζωή του σε ένα αμφιλεγόμενο τροχαίο δυστύχημα, που παραμένει για πολλούς ένα ανεξιχνίαστο πολιτικό έγκλημα.
Ποιος ήταν ο Αλέξανδρος Παναγούλης
Ο Αλέξανδρος Παναγούλης υπήρξε σύμβολο της αντίστασης κατά της Χούντας των Συνταγματαρχών (1967-1974). Το 1968, οργάνωσε και επιχείρησε τη δολοφονία του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου μέσω βομβιστικής επίθεσης – μία πράξη που απέτυχε, αλλά τον έκανε θρύλο. Συνελήφθη, βασανίστηκε άγρια και καταδικάστηκε σε θάνατο, όμως η διεθνής κατακραυγή απέτρεψε την εκτέλεσή του. Παρέμεινε φυλακισμένος έως την πτώση της Χούντας, όπου και αφέθηκε ελεύθερος μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974.
Στη μεταπολίτευση, ο Παναγούλης εκλέχθηκε βουλευτής με την Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις, όμως δεν ενσωματώθηκε ποτέ πλήρως στο πολιτικό κατεστημένο. Παρέμεινε ανήσυχο πνεύμα, με συνεχή αντιστασιακή στάση και έντονη κριτική απέναντι στη διαφθορά, τα συμφέροντα και τα “υπόλοιπα” του καθεστώτος της δικτατορίας που, όπως υποστήριζε, παρέμεναν ενεργά και μετά την πτώση της.
Η 1η Μαΐου του 1976
Το πρωινό της Πρωτομαγιάς του 1976, ο Παναγούλης σκοτώνεται σε τροχαίο δυστύχημα στην παραλιακή λεωφόρο της Βούλας. Επέβαινε στο αυτοκίνητό του, όταν φέρεται να προσπεράστηκε από όχημα που τον ανάγκασε να προσκρούσει σε στύλο. Το γεγονός προκάλεσε σοκ στην κοινή γνώμη και πυροδότησε έντονες φήμες για πολιτική δολοφονία.
Εκείνη την περίοδο, ο Παναγούλης φέρεται να ερευνούσε και να είχε στην κατοχή του απόρρητα έγγραφα που αφορούσαν πρόσωπα τα οποία συνεργάστηκαν με τη Χούντα, ακόμα και μετά την πτώση της. Επρόκειτο να τα δημοσιοποιήσει και να τα παραδώσει στον Τύπο. Το γεγονός ότι σκοτώθηκε λίγες μέρες πριν την προγραμματισμένη δημοσιοποίησή τους, ενίσχυσε την υποψία ότι η “σύμπτωση” μόνο τυχαία δεν ήταν.
Μυστήριο και ανεξιχνίαστες πτυχές
Παρά τις επίσημες ανακοινώσεις που μιλούσαν για τροχαίο ατύχημα, πολλοί υποστηρίζουν ότι υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις πως πρόκειται για “πολιτική εξόντωση”. Οι αμφιβολίες ενισχύθηκαν από μαρτυρίες που μιλούσαν για αλλοιώσεις στον τόπο του ατυχήματος, απόκρυψη στοιχείων και πιέσεις σε αυτόπτες μάρτυρες. Επιπλέον, τα απόρρητα έγγραφα που είχε στην κατοχή του δεν βρέθηκαν ποτέ.
Η υπόθεση δεν διαλευκάνθηκε ποτέ πλήρως. Έμεινε να πλανάται ως τραγικό ερωτηματικό πάνω από την πολιτική σκηνή της Μεταπολίτευσης και να υπογραμμίζει τη δυσκολία πλήρους κάθαρσης του δημόσιου βίου από τα κατάλοιπα της Χούντας.
Η κληρονομιά του
Η Ματωμένη Πρωτομαγιά του Αλέξανδρου Παναγούλη δεν είναι απλώς ένα ακόμα κεφάλαιο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Είναι μία υπενθύμιση της τιμής, της προσωπικής θυσίας και του ηθικού χρέους απέναντι στη Δημοκρατία. Ο Παναγούλης δεν “βολεύτηκε”, δεν συμβιβάστηκε και δεν έπαψε να αγωνίζεται. Ήταν ποιητής, ιδεολόγος και μαχητής μέχρι το τέλος.
Η μνήμη του παραμένει ζωντανή ως ένα διαρκές ερώτημα για το κόστος της ελευθερίας, αλλά και ως ένα κάλεσμα προς τις νέες γενιές να υπερασπίζονται την αλήθεια, ακόμα κι όταν αυτή γίνεται επικίνδυνη.
