Υπάρχει κάτι που χάνεται σιγά-σιγά από στην καθημερινότητά μας, πολλές φορές χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Το συναντάμε όμως κάθε φορά που βλέπουμε να πληθαίνουν τα λουκέτα στις υπηρεσίες και τις κοινωνικές υποδομές που βρίσκονται γύρω μας.
Άρθρο του Βουλευτή Ανατολικής Αττικής ΠΑΣΟΚ Μανώλη Χριστοδουλάκη στην POLIS
Είναι η έννοια της τοπικότητας. Η αίσθηση ότι ο τόπος μας, οι άνθρωποι και οι ανάγκες μας έχουν λόγο και φωνή στις αποφάσεις που καθορίζουν τη ζωή μας.
Αντίθετα, όλο και πιο συχνά, βλέπουμε την εξουσία να απομακρύνεται. Παρακολουθούμε τις αποφάσεις να παίρνονται κεντρικά, τις υπηρεσίες να συγκεντρώνονται, τις τοπικές κοινωνίες να αποδυναμώνονται. Ό,τι κάποτε βρισκόταν κοντά στον πολίτη, σήμερα μεταφέρεται «κάπου αλλού».
Το βλέπουμε στη Ραφήνα, το βλέπουμε στην Ανατολική Αττική αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Για παράδειγμα, το κλείσιμο των τοπικών καταστημάτων των ΕΛΤΑ από το Μαραθώνα μέχρι την Ανάβυσσο και από το Γέρακα και την Παλλήνη ως την Αρτέμιδα δεν είναι απλώς μια διοικητική εξέλιξη. Είναι ένα ακόμη βήμα προς την αποξένωση του πολίτη από το κράτος. Για τους ηλικιωμένους, για τους ανθρώπους που ζουν χωρίς εύκολη πρόσβαση στις ψηφιακές υπηρεσίες, η φυσική παρουσία του ταχυδρομείου ήταν κάτι παραπάνω από ένα κατάστημα. Ήταν εγγύηση ασφάλειας, ζήτημα κοινωνικής συνοχής, μια φυσική προέκταση του δημοσίου χώρου στη ζωή του καθενός από εμάς.
Κι όμως, η κυβέρνηση αντί να παρουσιάσει ένα σαφές σχέδιο για τη διασφάλιση της καθολικής ταχυδρομικής υπηρεσίας και για την ισότιμη πρόσβαση όλων των πολιτών μετά από χρόνια αδράνειας και αφού μέσω της διορισμένης διοίκησής της διπλασίασε το μισθό του CEO και έδωσε απευθείας αναθέσεις 1 εκατ. ευρώ σε πρώην βουλευτή της, αποφάσισε χωρίς καμία διαβούλευση τον «ξαφνικό θάνατο εκατοντάδων καταστημάτων.
Σαν μην έφτανε αυτό μάλιστα, λίγο πριν εμφανιστεί στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής ο καθ’ ύλην αρμόδιος διευθύνων σύμβουλος, η κυβέρνηση τον παραίτησε στην ουσία για να μην μάθουν ποτέ οι πολίτες τα έργα και τις ημέρες του μέσα από τον κοινοβουλευτικό έλεγχο. Μιλάμε για μια εικόνα περιφρόνησης των τοπικών κοινωνιών, περιφρόνησης της ίδιας της Δημοκρατίας.
Το ίδιο συμβαίνει με τις πολεοδομίες. Αντί να ενισχυθούν οι δημοτικές δομές, μεταφέρονται αρμοδιότητες στο Κτηματολόγιο, σε έναν πιο κεντρικό και απρόσωπο μηχανισμό. Η Ραφήνα και ο κάθε Δήμος γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής τους. Όμως, για άλλη μια φορά, η τοπική γνώση υποχωρεί μπροστά στη λογική της συγκέντρωσης.
Αντίστοιχα, αν κοιτάξουμε τα σχολεία μας, βλέπουμε ακριβώς την ίδια εικόνα. Κενά σε εκπαιδευτικούς, καθυστερήσεις σε υποδομές, ελλείψεις σε προσωπικό.
Όλα αυτά δεν είναι μεμονωμένα φαινόμενα. Είναι κομμάτια του ίδιου προβλήματος: του υπερσυγκεντρωτισμού και της κακοδιοίκησης που διαπερνά την αντίληψη της κυβέρνησης ΝΔ ως προς την άσκηση εξουσίας. Πρόκειται για ένα μοντέλο που βλέπει τη χώρα «από ψηλά», μέσα από τα μάτια λίγων και ισχυρών, ένα σύστημα υδροκέφαλο που χάνει την ουσία της καθημερινότητας.
Η τοπικότητα ωστόσο δεν είναι διοικητική λεπτομέρεια. Είναι ο τρόπος που οργανώνουμε τη Δημοκρατία μας. Είναι η δυνατότητα των πολιτών να συμμετέχουν, να συνδιαμορφώνουν, να αισθάνονται πως ο τόπος τους, πραγματικά τούς ανήκει. Και όταν αυτή η δυνατότητα αποδυναμώνεται, τότε η ίδια η Δημοκρατία φτωχαίνει.
Τα πράγματα όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Οι πόλεις μας λειτουργούσαν μέσα από σχέσεις ανθρώπων, από τον υπάλληλο του ταχυδρομείου που έβλεπες κάθε μέρα ως τον γιατρό στο κέντρο υγείας που ήξερε τον παππού σου. Αυτή ήταν η ουσία της τοπικότητας — η σχέση εμπιστοσύνης, η αμεσότητα, η ευθύνη.
Σήμερα, πολλές από αυτές τις σχέσεις χάνονται. Οι υπηρεσίες γίνονται ψηφιακές και αντί να μας φέρνουν πιο κοντά στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, μας απομακρύνουν. Είναι αναγκαίο να εκσυγχρονιζόμαστε αλλά αυτό δε σημαίνει να χάνουμε τα κεκτημένα μας.
Αν κάτι χρειαζόμαστε, είναι μια νέα ισορροπία. Ένα κράτος που εμπιστεύεται την αυτοδιοίκηση, που δίνει στους δήμους πραγματικές αρμοδιότητες και πόρους, που επιτρέπει στις τοπικές κοινωνίες να σχεδιάζουν και να υλοποιούν με βάση τις δικές τους ανάγκες. Ένα κράτος με επίκεντρο τον πολίτη και τις ανάγκες του.
Η αποκέντρωση δεν είναι μόνο ζήτημα αποτελεσματικότητας. Είναι ζήτημα Δημοκρατίας, αξιοπρέπειας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Η Ραφήνα και η Ανατολική Αττική μπορούν να είναι πρότυπα βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης, αν τους δοθεί η ελευθερία να λειτουργήσουν. Αλλά αυτό προϋποθέτει εμπιστοσύνη και πολιτική βούληση: να επιστρέψουμε τις εξουσίες εκεί όπου ανήκουν — κοντά στον πολίτη.
Γιατί τελικά, το ζήτημα της τοπικότητας δεν είναι μόνο θεσμικό. Είναι βαθιά πολιτικό. Είναι η δυνατότητα να συνδιαμορφώνεις, να συναποφασίζεις ότι σε αφορά. Είναι δικαίωμα όχι προνόμιο.
Εφημερίδα Polis
