Ο Πλάτων Θωμάς είναι συμπολίτης μας, κατοικεί στην Καλλιτεχνούπολη και είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων σε θέματα Μάρκετινγκ, Πιστοποιημένος Εκπαιδευτής και Συγγραφέας, διαθέτει 33ετή εργασιακή εμπειρία σαν ανώτερο στέλεχος στους τομείς Marketing και Πωλήσεων κατά βάση σε πολυεθνικές, αλλά και σε ελληνικές εταιρίες, καθώς και σαν επιχειρησιακός σύμβουλος και σαν εκπαιδευτής.
”Ήδη προτού ξεσπάσει η πανδημία του κορονοϊού, η ελληνική οικονομία πάσχιζε να ξεκολλήσει από τη στασιμότητα, μετά από μια δεκαετία οδυνηρής υποβάθμισης, οπου η χώρα έχασε το 25% του ΑΕΠ της. Τώρα τα πράγματα είναι χειρότερα για τη χώρα μας. Οι οικονομικές συνέπειες της πανδημίας πλήττουν την Ελλάδα περισσότερο από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και επιβραδύνουν και άλλο την ανάκαμψη. Η αξιοποίηση της γενναίας κοινοτικής ενίσχυσης, από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και από το ΕΣΠΑ, για την αναβάθμιση της παραγωγικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων και την ενδυνάμωση της “ανθεκτικότητας” της ελληνικής κοινωνίας, είναι μια μεγάλη ευκαιρία (πιθανώς η τελευταία) για να συγκλίνει ξανά η χώρα μας με το βιοτικό επίπεδο του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Όπως πολύ σωστά υποστηρίζουν οι κ.κ Κωνσταντίνος Γάτσιος (καθηγητής, πρώην πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών) και ο Δημήτρης Α. Ιωάννου (οικονομολόγος) στο βιβλίο τους «Ζήτημα εθνικής επιβίωσης», (εκδόσεις Κριτική), τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης θα πρέπει να πέσουν σε εύφορο έδαφος και να χρησιμοποιηθούν σωστά για να έχουν αποτέλεσμα. Και «εύφορο έδαφος» για την οικονομική ανάπτυξη σημαίνει, μεταξύ άλλων, να λειτουργούν οι «αγορές» σωστά. Όμως, οι αγορές κεφαλαίου, εργασίας και προϊόντων ποτέ δε λειτούργησαν σωστά στη χώρα μας γιατί ήταν πάντοτε υπερ-ρυθμισμένες, δηλαδή πλήρως διαστρεβλωμένες από υστερόβουλα παρασιτικά συμφέροντα που διέθεταν πολιτική ισχύ. Αποτέλεσμα ήταν να μην κατανέμουν τους διαθέσιμους πόρους αποτελεσματικά και να μην χρησιμοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την δυνητική παραγωγική ικανότητα της οικονομίας.
Η εμφάνιση του πληθωρισμού, που από τα μέσα του 2021 και μετά καλπάζει – κυρίως λόγω της υπέρμετρης αύξησης των διεθνών τιμών ενέργειας και της διατάραξης των εφοδιαστικών αλυσίδων κατά τη διάρκεια της πανδημίας- εντάθηκε περαιτέρω λόγω των δυσμενών γεωπολιτικών εξελίξεων, εξουδετερώνοντας την προοπτική μιας δυναμικής ανάκαμψης. Επιπλέον, το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων αυξήθηκε σημαντικά, ενώ όπως είναι επόμενο ο υψηλός πληθωρισμός απομειώνει τα πραγματικά εισοδήματα και κατ’ επέκταση την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών.
Το βασικό συμπέρασμα έρευνας που διεξήχθη από το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ είναι ότι οι επιπτώσεις της υγειονομικής και της ενεργειακής κρίσης είναι σοβαρές και ότι η πλειονότητα των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, που αποτελούν περίπου το 99,4% του συνόλου των ελληνικών επιχειρήσεων βρίσκεται σε παγίδα χρέους, παρά το γεγονός πως η καλή τουριστική περίοδος θα επιτρέψει την αναπλήρωση των απωλειών σε όσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στον τουρισμό. Αυτό θα συμβεί και με τα κονδύλια που θα εισρεύσουν από το Ταμείο Ανάκαμψης, εάν δε διορθωθούν οι διαχρονικές δομικές παραμορφώσεις της οικονομίας μας.
Η θεωρία του Χάους και της Πολυπλοκότητας προφανώς και δεν διατυπώθηκε τυχαία, πριν απο μερικές δεκαετίες. Μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο το τοπίο έχει γίνει πολύ πιο περίπλοκο και οι κρίσεις εμφανίζονται πολύ συχνότερα, ενώ διαχέονται ταχύτατα σε παγκόσμια κλίμακα. Ιδιαιτέρως, όμως, κατα τη διάρκεια του 21ου αιώνα βαδίζουμε απο τη μία κρίση στην άλλη: Από την κρίση χρέους στο προσφυγικό/ μεταναστευτικό και από εκεί στην πανδημική κρίση που προκάλεσε ο COVID-19. Ακολουθούν οι κρίσεις που παράγουν οι ηγεμονικές αξιώσεις της αναθεωρητικής Τουρκίας και η παρ’ολίγο σύρραξη στο Αιγαίο το καλοκαίρι του 2021, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πριν απο λίγους μήνες και η διεξαγωγή ενός ουσιαστικά “περιορισμένου Παγκοσμίου Πολέμου” στη χώρα αυτή, μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Το σκιάχτρο του “ρωσικού χειμώνα” για την Ευρώπη λόγω του κλεισίματος της στρόφιγγας του φυσικού αερίου και η συνεπακόλουθη εξακόντιση των τιμών του πολλές φορές πάνω απο το επίπεδο που βρίσκονταν πριν την έναρξη των εχθροπραξιών στην Ουκρανία, δημιουργούν αδυσώπητους πονοκεφάλους στους ουσιαστικά ανίκανους γραφειοκράτες των Βρυξελλών οι οποίοι τρέχουν καθυστερημένα και χωρίς αποτελεσματικότητα πίσω απο τις εξελίξεις, απλά αντιδρώντας … Και έπεται συνέχεια…
Προτού καλά-καλά περάσει η πανδημία, η ελληνική οικονομία θα βρεθεί σε ένα νέο, δυσκολότερο περιβάλλον. Από τη μία, θα είναι καταπονημένη, έχοντας χτυπηθεί από μια δεύτερη μεγάλη ύφεση προτού συνέλθει από την πρώτη (χρέος). Από την άλλη, οι αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία (από τον εμπορικό ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας έως τον περιορισμό των αεροπορικών μετακινήσεων εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής) καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτες τις “βαριές βιομηχανίες” της, τη ναυτιλία και τον τουρισμό. Ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι συνέπειες που έχει στην παγκόσμια αγορά ενέργειας ταρακουνούν συθέμελα την μακαριότητα και επικίνδυνη αφέλεια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Είναι αποδεδειγμένο οτι οι καλύτερα προετοιμασμένες και οι πιο οργανωμένες χώρες μπορούν να αντιμετωπίσουν τις κρίσεις με σαφώς καλύτερα αποτελέσματα. Δυστυχώς η Ελλάδα δεν είναι μέσα σε αυτές. Ευτυχώς, οπως προαναφέρθηκε, η χώρα μας δεν θα μείνει αβοήθητη: μετά τη συμφωνία του Ιουλίου 2021 για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, προβλέπεται να λάβει επιχορηγήσεις και χαμηλότοκα δάνεια ύψους 19,5 και 12,5 δισ. ευρώ αντιστοίχως (συνολικά 32,1 δισ. ευρώ) την τριετία 2021-2023. Πρόκειται για πρωτοφανή οικονομική ενίσχυση, η οποία θα προστεθεί στα 22 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ της περιόδου 2021-2027, και τα 18 δισ. ευρώ της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Είναι προφανές ότι η διαχείριση αυτών των ιλιγγιωδών ποσών θα κρίνει το μέλλον της χώρας για τις επόμενες –κρίσιμες– δεκαετίες. Όπως αναφέρει σε άρθρο του στην diaNEOsis ο καθηγητής Μάνος Ματσαγγάνης,“πανίσχυροι συνασπισμοί συμφερόντων θα πιέσουν για μερίδιο στον νέο “πακτωλό” που ετοιμάζεται να εισρεύσει στη χώρα. Η ικανοποίηση των αιτημάτων τους θα δώσει το φιλί της ζωής σε ένα ξεπερασμένο παραγωγικό μοντέλο το οποίο έχει προ πολλού εξαντλήσει τη χρησιμότητά του. Η εναλλακτική επιλογή είναι η συνετή αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης για την αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας –κρίσιμα προαπαιτούμενα και τα δύο για τη στροφή προς ένα εξωστρεφές και βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.”
Επικράτησε έτσι ένας πρώιμος ενθουσιασμός για το πόσο γρήγορα μπορεί να τρέξει το πρόγραμμα η Ελλάδα, πόσο ψηλά μπορεί να φτάσουν οι επιδόσεις της οικονομίας και πόσο ισχυρά και διαρκή θα ήταν τα αποτελέσματα για όλους. Την εποχή εκείνη είχε μάλιστα κυκλοφορήσει και η «Εκθεση Πισσαρίδη» που περιέγραφε πολλές παθογένειες της ελληνικής οικονομίας και που έπρεπε να βρεθεί μια συγκεκριμένη πολιτική για να τις ξεπεράσει.
Ο καθηγητής Νίκος Χριστοδουλάκης σε ενδιαφέρον και χρήσιμο άρθρο του στο ΒΗΜΑ με τίτλο: “Ταμείο Ανάκαμψης: Μην το χαραμίσουμε σε ασήμαντα μικροέργα” (02/07/22), καταλήγει: “Γι’ αυτό το Ταμείο Ανάκαμψης πρέπει επειγόντως να αλλάξει κριτήρια αξιολόγησης για τα επενδυτικά προγράμματα και τους επιχειρηματίες που τα διεκδικούν. Διαφορετικά, αν κυριαρχήσουν οι αεριτζήδες, θα στιγματίσουν μια από τις πιο φιλόδοξες αναπτυξιακές προσπάθειες ως άλλη μία βουτιά στα κρατικά ταμεία. Με τα γνωστά αποτελέσματα άλλων – όχι
και τόσο πετυχημένων – περιόδων.”
Αναφορικά με την περίφημη ενεργειακή κρίση η οποία μας τρομοκρατεί καθημερινα στα δελτία ειδήσεων, καλο είναι να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα: Η ενεργειακή κρίση δεν ήρθε από μόνη της αλλά ως απάντηση της Ρωσίας στις πρωτοφανείς κυρώσεις της Δύσης. Οι κυρώσεις της Δύσης επιβλήθηκαν στη Ρωσία επειδή η τελευταία εισέβαλε στρατιωτικά στην Ουκρανία. Οσο δε για τη Ρωσία, εισέβαλε στην Ουκρανία επειδή αισθανόταν οτι περιορίζεται δραματικά ο ζωτικός της χώρος, λόγω των συνεχών επεκτάσεων του ΝΑΤΟ σε πρώην χώρες της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Ελλάδα, ευτυχώς, απο πλευράς δριμύτητας χειμώνα, δεν είναι ούτε Σκανδιναβία, ούτε Βαλτική χώρα, ούτε Γερμανία. Ειδικά σε σχέση με την τελευταία, η Ελλάδα είναι πολύ πιο προετοιμασμένη απο πλευράς εγκαταστάσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου, ενώ δεν διαθέτει την τεράστια βιομηχανική παραγωγή της Γερμανίας και τις συνεπακόλουθες ενεργειακές της ανάγκες. Ουτε η χώρα μας διαθέτει μεγάλα πλωτά εμπορικά ποτάμια όπως ο Ρήνος και ο Δούναβης, τα οποία κινδυνεύουν να στερέψουν λόγω της κλιματικής αλλαγής. Μπορεί μεν να υπάρξουν προβλήματα ενεργειακής επάρκειας, αλλα αυτά θα είναι ασήμαντα μπροστά στα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν οι προαναφερθείσες χώρες. Κατα την προσωπική μου άποψη, καλό είναι να σταματήσουμε να ασχολούμαστε τόσο πολύ με τα πιθανά ενεργειακά προβλήματα του χειμώνα και να κοιτάξουμε σοβαρα πως θα εκμεταλλευτούμε πιο αποτελεσματικά τον πακτωλό χρημάτων που μας διατίθεται απο το Ταμείο Ανάκαμψης.
Το πρόβλημα του πληθωρισμού ο οποίος μεσα σχεδόν σε ένα χρόνο ανέβηκε σε δυσθεώρητα ύψη είναι πολύ σοβαρό και αντανακλά τα σοβαρά και χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Με στοιχεία Αυγούστου 2022 ο πληθωρισμός στην Ελλάδα είναι 11,1% με μέσο πληθωρισμό στην Ευρωζώνη 9,1%. Αξίζει να θυμηθούμε τι είπε ο τότε «τσάρος» της οικονομίας, και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Νίκος Χριστοδουλάκης, σε συνέντευξή του στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, το 2003:
-«Ο πληθωρισμός είναι αντανάκλαση προβλημάτων της πραγματικής οικονομίας. Γι΄ αυτό η Ελλάδα πλήττεται πολύ περισσότερο από τις άλλες χώρες οποτεδήποτε υπάρχουν αδυναμίες στην προσφορά…»
-«Ο ελληνικός πληθωρισμός είναι ανθεκτικός διότι πάρα πολλοί τομείς της ελληνικής οικονομίας δουλεύουν με φαινομενικό, όχι πραγματικό, ανταγωνισμό…. Το πρόβλημα του πληθωρισμού σχετίζεται με τη μη επαρκώς ανταγωνιστική λειτουργία σε πολλούς τομείς και αφορά και τις μικρές και τις μεγάλες επιχειρήσεις. Αυτό είναι το μήνυμα το οποίο θέλω να καταστήσω σαφές…».
Οι παραπάνω εύστοχες επισημάνσεις του Νίκου Χριστοδουλάκη για τον Ελληνικό πληθωρισμό ο οποίος θεριεύει ταχύτατα σαν τη Λερναία Ύδρα, επιβεβαιώνονται συνεχώς από την απογοητευτική εξέλιξη βασικών οικονομικών μεγεθών και από τις ζοφερές διαπιστώσεις διεθνών εκθέσεων για την «πρωταθλήτρια» στην Ευρώπη Ελλάδα σε παρασιτική οικονομία (παραοικονομία), σε φοροδιαφυγή, σε παρασιτική κατανάλωση (έλλειμμα ΦΠΑ, καθώς δεν εισπράττεται από ανικανότητα ποσό πάνω από πέντε δις. ετησίως!), σε «βροχή» προνοιακών και κοινωνικών επιδομάτων σε μη δικαιούχους, σε χρηματοδοτήσεις και επιδοτήσεις σε τομείς που όχι μόνο δεν έχουν σημαντική συμβολή στην εθνική παραγωγή, αλλά ενισχύουν και την παρασιτική κατανάλωση, όπως πολύ σωστά αναφέρει ο Δημήτρης Στεργίου σε άρθρο του στο ΒΗΜΑ (03/09/22).
Ο κίνδυνος επιβίωσης αυτής της χώρας οφείλεται στην ανοργανωσιά, στη ρεμούλα, στα διαπλεκόμενα συμφέροντα και στην φαύλη κομματοκρατία. Τι δεν καταλαβαίνεις;
Καλό Φθινόπωρο και -κυρίως- καλό Χειμώνα…”
Πλάτων Θωμάς, Μ.Sc.
Οικονομολόγος
Εμπειρογνώμονας Μάρκετινγκ
Μέντορας Early Warning Europe
