Κάθε φορά που η ζωή νικά το θάνατο είναι μια γιορτή. Έτσι και η Πρωτομαγιά. Από αρχαιοτάτων χρόνων η αναγέννηση της φύσης μετά το χειμώνα, συμβόλιζε τη νίκη της ζωής επί του θανάτου.
Η καταλληλότερη ημέρα για να γιορταστεί αυτή η νίκη είναι, βέβαια, η πρωτομαγιά.
Και ο καλύτερος τρόπος για να γιορταστεί είναι τα λουλούδια. Ένα από τα σημαντικότερα έθιμα της ημέρας είναι, φυσικά, το στεφάνι με τα λουλούδια, μια παράδοση που έρχεται από την αρχαία Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν τα «Ανθεσφόρια», που ήταν μία γιορτή παρόμοια με τη σύγχρονη Πρωτομαγιά. Τότε, νέες κοπέλες και κορίτσια στόλιζαν τα μαλλιά τους με λουλουδένια στεφάνια, προς τιμήν της Θεάς Δήμητρας και της κόρης της, Περσεφόνης.
Σύμφωνα με την παράδοση, το μαγιάτικο στεφάνι φτιάχνεται με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο κληματαριάς ή σύρμα γύρω από το οποίο στηρίζονται τα λουλούδια. Οι περισσότεροι προτιμούν αγριολούλουδα και μαργαρίτες αλλά ο καθένας μπορεί να επιλέξει ότι λουλούδι επιθυμεί.
Είναι σύμβολο προστασίας, υγείας, ευτυχίας και καλής τύχης. Το στεφάνι κρεμιέται έξω από τα σπίτια και παραμένει εκεί μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού. Στη γιορτή του Αη Γιάννη του Κλείδωνα το ρίχνουν στη φωτιά.
«Είναι μια ημέρα νίκης του καλοκαιριού κατά του χειμώνα. Του καλοκαιριού όμως με την έννοια του καλού καιρού, της βλάστησης της γης και κατ’ επέκταση νίκης της ζωής κατά του θανάτου. Υπάρχει η δοξασία ότι ο Μάιος τα κάνει όλα νέα, μια νέα ζωή αρχίζει για τον άνθρωπο και τη φύση. Είναι ο μήνας με μαγικές ιδιότητες θα λέγαμε», είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξή της η λαογράφος του «Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης ‘Αγγελική Χατζημιχάλη’», Σταυρούλα Πισιμίση.
Η επικράτηση της λαϊκής γιορτής κάθε 1η Μαΐου τοποθετείται ανάμεσα στον 12ο και 15ο αιώνα, την περίοδο επίδρασης των Φράγκων, «οπότε έχουμε ουσιαστικά μεταφορά του εορτασμού της άνοιξης από την 1η Μαρτίου την πρώτη μέρα του Μαΐου. Βέβαια, για τη χώρα μας είναι πιο λογική η ημερομηνία της 1ης Μαρτίου, διότι στην Ελλάδα έρχεται πολύ νωρίτερα η άνοιξη απ’ ό,τι στις βόρειες χώρες» υπογραμμίζει η κ. Πισιμίση.
Τα έθιμα της κάθε περιοχής
Η ημέρα έχει άρωμα ανθισμένων λουλουδιών στα μαγιάτικα στεφάνια. «Υπάρχει όμως μια διαφοροποίηση των ανθρώπων της πόλης και της υπαίθρου. Ο άνθρωπος της πόλης φτιάχνει στεφάνια από λουλούδια ως σύμβολα της άνοιξης και της χαράς. Αντίθετα, ο άνθρωπος που ζει στην ύπαιθρο, τουλάχιστον κάποια χρόνια πριν, έφτιαχνε στεφάνια από πρασινάδες αλλά με καρπούς, σκόρδο (για τη βασκανία) και αγκάθι (για τον εχθρό) ή τσουκνίδα σε κάποια μέρη» επισημαίνει η κ. Πισιμίση και καταλήγει ότι γενικά το δίπολο ζωή – θάνατος υπάρχει σε πάρα πολλές τελετές, συμβολικές κινήσεις μέσα στον λαϊκό πολιτισμό.
Όπως αναφέρει «αυτό που προτιμούν στον αγροτικό κόσμο γενικά είναι οι πρασινάδες, οι καρποί, το σκόρδο. Σε κάποιες όμως περιοχές όπως στην Σέριφο αποβραδίς κρεμούν στην πόρτα στεφάνια από τσουκνίδα, λουλούδια και σκόρδο, ενώ στη Σύμη βάζουν κλωνάρια ελιάς, αγκαθιού, μαύρης συκιάς ενώ ταυτόχρονα οργανώνουν και ομαδικές τελετές που αποβλέπουν κι αυτές να φέρουν στο χωριό τη χαρά, την ευλογία, τη δημιουργία. Στην Πάργα, τα παιδιά ανήμερα της Πρωτομαγιάς πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν το τραγούδι του Μαγιού και κρατάνε στα χέρια τους κλωνάρια πορτοκαλιάς ή νερατζιάς γεμάτα άνθη, ενώ στην Κέρκυρα περιφέρουν έναν κορμό από τρυφερό κυπαρίσσι το οποίο έχουν τυλιγμένο με κίτρινες μαργαρίτες κι άλλα άνθη αλλά του κρεμάνε και ένα στεφάνι από χλωρά κλαδιά, κορδέλες, μαντήλια προκειμένου να μεταδοθεί το μήνυμα της χαράς, της άνοιξης.
Στον Άγιο Λαυρέντιο στον Βόλο, στολίζουν ένα παιδάκι με λουλούδια. Και στη Ναύπακτο το μαγιόπουλο ενσαρκώνει ένα παιδί το οποίο συνοδεύουν γέροι φουστανελάδες που κουβαλάνε κουδούνια στολισμένα με άνθη ιτιάς. Στην Εύβοια συνδυαστικά με τα λουλούδια γίνεται και παράκληση για βροχή με στόχο την καρποφορία, ενώ στην Πορταριά, αλλά και στο Ζαγόρι της Ηπείρου μεταμφιέζονται πέντε πρόσωπα σε κορίτσι, γιατρός, γενίτσαρος και άλλα πηγαίνουν πομπή στο χωριό και κάνουν μια παράσταση που συμβολίζει το δίπολο, ζωή και θάνατος. Στα Άγραφα υπάρχει ένα έθιμο για την ανανέωση του σπιτιού. Οι νοικοκυρές αποβραδίς αδειάζουν τα δοχεία που υπάρχουν στο σπίτι είτε περιέχουν νερό, κρασί είτε οτιδήποτε άλλο και το πρωί τα κορίτσια πηγαίνουν με τις στάμνες να φέρουν το καινούργιο νερό. Τέλος, στην Κοζάνη κόβουν λυγαριά και την τυλίγουν στη μέση τους για να είναι ευλύγιστοι και δυνατοί».
