Κοινωνία με ψυχή
6/2025
Ποιός είναι ο πιο σημαντικός δάσκαλος σε μια κοινωνία; Εκείνος που μιλάει ή εκείνος που εμπνέει με την παρουσία του ; Κάθε μέρα, στο σχολείο, στις πλατείες, στις γειτονιές μας συναντάμε παιδιά που ίσως δεν μιλούν όπως τα άλλα, δεν τρέχουν με την ίδια ευκολία ή δεν ανταποκρίνονται όπως θα θέλαμε. Παιδιά με ειδικές ανάγκες αλλά και ειδικές ικανότητες. Που με την απλή τους παρουσία μας καλούν να σταματήσουμε για λίγο, να νιώσουμε, να σκεφτούμε, να δούμε τον κόσμο αλλιώς. Τότε είναι που αρχίζει και το πραγματικό μάθημα-όχι για εκείνα αλλά για εμάς!
Σε μια κοινωνία η οποία προσπαθεί να φτιάξει «πρότυπα ανθρώπων», ένα τέτοιο παιδί έρχεται να διεκδικήσει τη θέση του και να υπενθυμίσει πως η αληθινή ομορφιά βρίσκεται στη μοναδικότητα!
Να τονίσει πως δεν έχει έρθει να χωρέσει σε καλούπια, ούτε να «διορθωθεί» αλλά ούτε και να μοιάσει. Πως ήρθε όμως για να διδάξει με την παρουσία του, ως φορέας πολύτιμων μαθημάτων για ολόκληρη την κοινωνία. Να θυμίσει πως αν και δεν είμαστε όλοι ίδιοι, είμαστε όμως όλοι άνθρωποι. Οτι δεν υπάρχει ουσιαστική πρόοδος όταν αφήνουμε κάποιον πίσω. Πως δεν υφίσταται πολιτισμός χωρίς συμπερίληψη!
Να μας υπενθυμίσει την αξία της αληθινής χαράς μέσω της σύνδεσης. Η κοινωνία συχνά βιαστική και ανταγωνιστική κοιτάζει το παιδί και για μια στιγμή σταματά. Και δυσκολεύεται να δει και να εκφράσει τη χαρά της. Και η χαρά με τη σειρά της πλησιάζει αργά, διστακτικά σαν να θέλει πρώτα να μας δοκιμάσει. Σαν να χρειάζεται χρόνο, υπομονή αλλά και ανοιχτή καρδιά. Όπως ο καρπός ενός δέντρου που ωριμάζει σιγά σιγά και έρχεται κάποτε η στιγμή που πέφτοντας στα χέρια μας, μας προσφέρει μια γλυκιά , μοναδική γεύση!
Να μας διδάξει την αξία των μικρών αλλά ουσιαστικών πραγμάτων και της προσπάθειας. Σ’ένα κόσμο που εξιδανικεύει την ταχύτητα, την αποδοτικότητα, την ομοιομορφία η παρουσία ενός παιδιού που βαδίζει με το δικό του ρυθμό είναι μια σιωπηλή επανάσταση. Μας καλεί να ξαναδούμε την αξία του «αργού», του μοναδικού και της σιωπηλής προσπάθειας. Το πρώτο βήμα, το πρώτο χαμόγελο, η πρώτη αγκαλιά δεν είναι δεδομένα. Είναι θαύματα!
Να μας διδάξει την άνευ όρων αγάπη. Την αγνή αγάπη χωρίς την αναμενόμενη ανταπόδοση. Δεν μας ανταποδίδει αυτό που έχουμε μάθει να προσδοκούμε : επιτυχίες, κοινωνική αναγνώριση, ιδιαίτερα επιτεύγματα. Έτσι μας καλεί να αναπτύξουμε την αγάπη χωρίς όρους που δεν στηρίζεται στη συνήθη ανταμοιβή αλλά είναι σκέτη προσφορά και να το αγαπήσουμε. Μπορούμε; Είμαστε σε θέση άραγε να αγαπήσουμε σε βάθος όχι επειδή κάνει αλλά επειδή το παιδί μας απλά είναι ; Και μας παρακαλεί να θυμόμαστε πως όταν αγαπάς κάτι όπως είναι, δεν το εξιδανικεύεις αλλά το καταλαβαίνεις. Και όσο περισσότερο το καταλαβαίνεις τόσο περισσότερο και πιο αυθεντικά το αγαπάς!
Να μας διδάξει τη σιωπηλή σοφία. Μπορεί να μην είναι σε θέση να μιλήσει ή να επικοινωνεί με το δικό του τρόπο. Εκεί όμως μας παρέχεται η ευκαιρία να αγγίξουμε τη σοφία. Χωρίς να ακούμε λόγια αλλά ποιότητες. Την ευαισθησία, την ευθραυστότητα, την επιμονή, την τρυφερότητα. Και εκεί συνειδητοποιούμε για πρώτη φορά πως για την επικοινωνία της ψυχής οι λέξεις είναι περιττές!
Να μας διδάξει την ταπεινότητα. Μας φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με τους περιορισμούς μας και αυτό είναι ιερό. Γιατί μόνο όταν σταματάμε να πιστεύουμε πως εμείς «ξέρουμε» γεννιέται η δυνατότητα να ανοίξουμε την καρδιά μας και να εκφράσουμε και τη δική μας ευαλωτότητα για μια αληθινή σύνδεση και μόνο τότε έχουμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε πως ο χώρος εντός μας μεγαλώνει και χωράνε πλέον και άλλοι. Γιατί ποτέ δεν θα γίνουμε τόσο δυνατοί μέχρι την ημέρα που θα παραδεχτούμε την αδυναμία μας!
Να μας διδάξει την αξία της ενσυναίσθησης και της καλοσύνης. Επισημαίνοντας πως από μόνη της η νοημοσύνη είναι ψυχρή και πως μόνο η ενσυναίσθηση και η καλοσύνη είναι σε θέση να της προσδώσουν ζεστασιά , να τη λειάνουν και να την εξευγενίσουν . Πως έτσι μόνο η νοημοσύνη θα είναι σε θέση να υπηρετεί σωστά τον άνθρωπο. Μόνο έτσι θα μπορεί να αντιλαμβάνεται μελετώντας σε τέτοιο βάθος που μόνο τα μάτια της ψυχής μπορούν να δουν!
Να μας διδάξει πώς να γίνουμε αναζητητές της κρυμμένης ψυχικής ομορφιάς. Πώς να δούμε την ομορφιά στο βάθος αναδεικνύοντας το πρόσωπο του άλλου. Πως το ρήμα δεν είναι “αντέχω” αλλά “ανθίζω” και πως το ρήμα “ανθίζω” εμπεριέχει την έννοια της αποδοχής, της κοντινότητας, της τρυφερής ματιάς, της φροντιστικής στάσης αλλά και την έννοια της καρποφορίας όπου μέσα της κυοφορείται μια όμορφη υπόσχεση . Μια υπόσχεση πως ο καθένας μπορεί να γίνει αυτό που μπορεί, αλλά και εκείνο που «δεν μπορεί»!
Να μας διδάξει πως δεν χρειάζεται να συγκρίνουμε. Πως ο καθένας εκφράζει με το δικό του τρόπο την θεϊκή ουσία, την ουσία της φύσης και πως δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια μοναδική εκδήλωση αυτής της ουσίας η οποία υπάρχει μέσα σε όλα όσα υπάρχουν. Πως κανείς δεν είναι ελάττωμα ή «λάθος». Είναι ΑΛΛΟΣ. Και ο ΑΛΛΟΣ δεν είναι «σφάλμα». Απεναντίας είναι μορφή της ίδιας ακριβώς ουσίας από την οποία είμαστε όλοι φτιαγμένοι. Μας καλεί να αποδομήσουμε την ιδέα του «ιδανικού» παιδιού για να δούμε το Ιερό στο Διαφορετικό-Μοναδικό παιδί!
Να μας ψιθυρίσει εν τέλει πως δεν βρίσκεται μεταξύ μας ως απρόσκλητος επισκέπτης. Ούτε ήρθε για να μας χαλάσει τη ζωή και την ηρεμία μας. Ήρθε αφού το καλέσαμε και μόνο για να μας ξεκλειδώσει την ψυχή. Και αφού το αντιληφθούμε αυτό, ίσως μόνο τότε θα μπορέσουμε να νιώσουμε κάτι απροσδόκητο αλλά πολύ πολύ ουσιαστικό: ότι εσύ που αυτή τη στιγμή διαβάζεις αυτές τις γραμμές ήσουν το παιδί που είχες ανάγκη περισσότερο την φροντίδα και την σύνδεση μαζί τους . Και ότι αυτά τα παιδιά με όλη την σιωπή αλλά και την εύθραυστη παρουσία τους ήρθαν να σε φέρουν σε επαφή με τον αληθινό σου εαυτό , να σε «μεγαλώσουν» και να σε εξανθρωπίσουν!
Πολύ ιδιαίτερα, πολύ σπουδαία, ανεκτίμητα μαθήματα από παρουσίες με βαθύ πλούτο που δυστυχώς δεν μάθαμε να τις λογαριάζουμε όπως αρμόζει. Μαθήματα που δεν προορίζονται να εξεταστούν ποτέ σε κανένα σχολείο και σε καμία εξεταστική περίοδο! Μαθήματα ωστόσο που θα εξετάσουν τις ανθρώπινες πτυχές όλων μας. Που θα μας καλέσουν να απαντήσουμε στο βασικό ερώτημα, αν άραγε γίναμε ή τουλάχιστον θέλουμε να γίνουμε περισσότερο Άνθρωποι.
Αναντίρρητα μια κοινωνία καθρεφτίζεται στον τρόπο που αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα. Τείνει να αποκαλύπτεται λοιπόν με αυτό τον τρόπο και ο βαθμός του πολιτισμού της, ενώ με πρωτοβουλίες και δράσεις που την κάνουν περισσότερο προσβάσιμη, συμπεριληπτική και ουσιαστικά ανθρώπινη προχωράει και αυτό είναι ένα όμορφο προχώρημα από ένα φωτεινό παρόν προς ένα ελπιδοφόρο μέλλον..
Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και ικανότητες λοιπόν, που αποτελούν και τα κάτοπτρα της ποιότητας μιας κοινωνίας , μας δείχνουν με την ύπαρξή τους παράλληλα και τον δρόμο προς ένα ώριμο-πλήρη πολιτισμό και προς μια υγιή κοινωνία . Την ευαίσθητη, την προσγειωμένη, την ενσυναισθητική. Και το βασικό ερώτημα προς την κατεύθυνση αυτή δεν είναι μόνο το πώς θα ενταχθούν αυτά τα παιδιά στην κοινωνία που ζουν . Το αληθινό ερώτημα είναι πώς η κοινωνία θα μάθει όλα όσα αυτά μπορούν να τη διδάξουν ανακαλύπτοντας και αναδεικνύοντας την μοναδική τους αξία και συνεισφορά! Γιατί η παρουσία τους δεν είναι αποκλειστικά «ειδική περίπτωση», αλλά είναι κυρίως μια ΕΙΔΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ που μας υπενθυμίζει πως μια κοινωνία δεν μεγαλώνει ποτέ σωστά βασιζόμενη στην τεχνολογία της αλλά βασιζόμενη κυρίως στην ΚΑΡΔΙΑ της και με όχημα μια ΑΓΚΑΛΙΑ που τους χωράει όλους!
Στατήρης Δημήτριος,
Ψυχολόγος
