”Παρακολουθώντας χθες βράδυ τη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ραφήνας Πικερμίου και τα όσα διημείφθησαν μεταξύ δημοτικών παραγόντων και εκπροσώπων Συλλόγων και εθελοντών, μου γεννήθηκε η απορία γιατί ορισμένοι άνθρωποι είναι τοξικοί και προσπαθούν, συστηματικά, να μειώσουν ή να απαξιώσουν τους άλλους;
Όσοι το κάνουν αυτό, δεν έχουν όλοι το ίδιο ψυχολογικό υπόβαθρο. Ωστόσο η ψυχολογία έχει εντοπίσει ορισμένα συχνά μοτίβα.
Ας κάνουμε μια μικρή προσπάθεια προσέγγισης.
1. Χαμηλή αυτοεκτίμηση (κρυμμένη ή εμφανής)
• νιώθουν εσωτερικά ανεπαρκείς
• συγκρίνουν συνεχώς τον εαυτό τους
• προσπαθούν να «ανέβουν» μειώνοντας τους άλλους
Η απαξίωση λειτουργεί σαν προσωρινό παυσίπονο για την ανασφάλεια.
2. Παιδικό περιβάλλον με κριτική ή ταπείνωση
Άτομα που μεγάλωσαν:
• με γονείς που τα υποτιμούσαν
• με συναισθηματική αδιαφορία
• με υπερβολικές απαιτήσεις χωρίς αποδοχή
μπορεί να εσωτερικεύσουν το μήνυμα ότι «η αξία κερδίζεται μόνο αν είσαι ανώτερος».
3. Ανάγκη για έλεγχο και εξουσία
Η απαξίωση συχνά είναι τρόπος:
• να νιώσουν έλεγχο
• να φοβίσουν
• να κυριαρχήσουν συναισθηματικά
Ιδίως σε ανθρώπους που νιώθουν ότι η ζωή τους είναι χαοτική.
4. Ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά (όχι πάντα διαταραχή)
Κάποιοι:
• δεν αντέχουν την κριτική
• νιώθουν απειλή από την επιτυχία των άλλων
• χρειάζονται συνεχή επιβεβαίωση
Η απαξίωση λειτουργεί ως άμυνα απέναντι στη ντροπή.
5. Προβολή (projection)
Απαξιώνουν στους άλλους:
• ό,τι δεν αντέχουν στον εαυτό τους
• φόβους, αποτυχίες ή ενοχές
Π.χ. κάποιος που φοβάται ότι είναι «ανίκανος» κατηγορεί συνεχώς τους άλλους για ανικανότητα.
6. Μαθημένη συμπεριφορά
Αν μεγάλωσαν σε περιβάλλον όπου:
• η ειρωνεία
• ο σαρκασμός
• η υποτίμηση
ήταν «φυσιολογική επικοινωνία», μπορεί να μην γνωρίζουν άλλον τρόπο.
Συνήθως, στους ανθρώπους αυτούς πρέπει να δείχνουμε κατανόηση είναι σημαντικό όμως να θυμόμαστε πως
• Η συμπεριφορά αυτή εξηγείται, αλλά δεν δικαιολογείται.
• Δεν είναι δική μας ευθύνη να «θεραπεύσουμε» κάποιον.
• Η συνεχής απαξίωση είναι μορφή ψυχολογικής βίας, ειδικά όταν είναι επαναλαμβανόμενη.
Και εντέλει τα δημόσια αξιώματα καλό είναι να κατέχονται από άτομα με λυμένα παρόμοια θέματα (υπάρχουν ειδικοί), μήπως προχωρήσουμε ως κοινωνία.”