Σε ανάρτησή μας (ΕΔΩ) , είχαμε αναφερθεί σε αιωνόβια βελανιδιά στα Γρεβενά , η οποία χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο της φύσης και αναρωτηθήκαμε για ποιο λόγιο να μην γίνει το ίδιο και για την υπεραιωνόβια βελανιδιά που υπάρχει της Ραφήνα.
Με ιδιαίτερη χαρά , ενημερωθήκαμε απο συμπολίτη μας ότι για την ένταξη της βελανιδιάς της Ραφήνας στις διατάξεις του άρθρου 18 του Ν.1650/86, είχε συνταχθεί η παρακάτω πρόταση, η οποία θα επανυποβληθεί συμπληρωμένη εκ νέου στις αρμόδιες υπηρεσίες, από τον δασολόγο και δημότη Ραφήνας – Πικερμίου, Νίκο Σίμο και την κίνηση για την προστασία και ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος.
Η πρόταση θα συμπληρωθεί με ειδικά στοιχεία (φυσικά χαρακτηριστικά του δέντρου) τα οποία ενδέχεται να έχουν μεταβληθεί από τον καιρό υποβολής της αρχικής πρότασης και θα επανυποβληθεί.
Η έκθεση – πρόταση για την ένταξη του μοναδικού αυτού δέντρου σε ειδικό καθεστώς προστασίας είχε αρχικά ως ακολούθως:
- Ένταξη του προστατευταίου αντικειµένου στις κατηγορίες του άρθρου 18 του Ν.1650/86
Η υπό μελέτη δρυς (Βελανιδια της Ραφήνας) εντάσσεται στην κατηγορία ‘στοιχεία του τοπίου’ της παρ. 3 του άρθρ. 18 (Αντικείµενα προστασίας και διατήρησης) του Ν. 1650/86 για την προστασία της φύσης και του τοπίου.
Όπως διευκρινίζεται στην παρ. 4 του άρθρ. 19 (Κριτήρια χαρακτηρισµού και αρχές προστασίας) του ίδιου Νόµου, µεµονωµένα αιωνόβια δέντρα που έχουν µνηµειακό χαρακτήρα χαρακτηρίζονται ειδικότερα ως ‘διατηρητέα µνηµεία της φύσης’.
Η βελανιδιά της Ραφήνας, στη σημερινή της κατάσταση (και παρά τις παρεμβάσεις στην πέριξ περιοχή της) έχει προβολή περίπου 14,60 µ. και λογικά εντάσσεται στα µεγαλύτερα δένδρα της Ευρώπης.
Αποτελεί διατηρητέο µνηµείο της φύσης και πρέπει να θεσµοθετηθεί ως τέτοιο, σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν. 1650/86.
- Ακριβής καθορισµός της έκτασης και των ορίων της ζώνης προστασίας
Η περιβάλλουσα ζώνη προστασίας πρέπει να καλύπτει το σύνολο της επιφάνειας στην οποία πιθανολογείται η εξάπλωση του ριζικού συστήµατος και της κόµης του δένδρου και θα πρέπει επίσης να συµπεριληφθεί σε αυτήν το Μέγα Ρέμα Ραφήνας αφού το νερό που παροχετεύει εμπλουτίζει τον ορίζοντα άρδευσης του δέντρου. Το Μέγα Ρέμα Ραφήνας με αυτή την έννοια, είναι άρρηκτα συνδεδεµένη η υπόσταση και το µέγεθος του δένδρου.
Η ακριβής περίµετρος της περιβάλλουσας ζώνης προστασίας προτείνεται στο συνηµµένο τοπογραφικό διάγραµµα και έχει εµβαδόν 950 µ2 . Η επιφάνεια της προτεινόµενης ζώνης προστασίας είναι τόσο δημόσια γη (ερείσματα οδού Φλέμιγκ και άλλες χρήσεις, όπως ιδιωτική γη ή και δημόσια που έχει μεταβληθεί η χρήση της, καθ οιονδήποτε τρόπο.
Νότια, όριο του χώρου της και της ζώνης προστασίας του πλάτανου αποτελεί το Μέγα Ρέμα Ραφήνας. Στις υπόλοιπες κατευθύνσεις του ορίζοντα, όριο της ζώνης προστασίας του πλατάνου αποτελεί η περίµετρος διαµόρφωσης του γηπέδου εντοπισμού, η οποία δυστυχώς περιορίζεται σε σημεία από κάποια υφιστάµενα κτίσµατα.
- Όροι, περιορισµοί και απαγορεύσεις στην περιοχή προστασίας και στην ευρύτερη περιβάλλουσα ζώνη (αν υπάρχει)
Αφού πρώτα συσταθεί φορέας διαχείρισης του μνημείου, ή αυτό ενταχθεί σε υφιστάμενο φορέα, για την επαρκή προστασία και την κατάλληλη ανάδειξη του δένδρου πρέπει να επιβληθούν οι εξής όροι και περιορισµοί που θα έχουν εφαρµογή µόνο στην περιβάλλουσα ζώνη προστασίας:
α) Κανένα δηµοτικό έργο ή διαµόρφωση του χώρου δεν επιτρέπεται χωρίς την έγκριση του Φορέα ∆ιαχείρισης και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας σε ότι αφορά τις εδαφικές γραμμές και τους αρχαιολογικούς τόπους που βρίσκονται κοντά (αποθέτης).
β) Κανένα έργο οδοποιίας ή βαθιά εκσκαφή για τη διέλευση υπόγειων αγωγών και δικτύων, που µπορεί να επηρεάσουν το ριζικό σύστηµα του δένδρου ή την υδρολογική κατάσταση δεν επιτρέπεται χωρίς την έγκριση του Φορέα ∆ιαχείρισης.
γ) Με άδεια χρήσης νερού της αρµόδιας Περιφερειακής Υπηρεσίας (∆/νση Υδάτων) πρέπει να καθοριστεί η ελάχιστη και σταθερή οικολογική παροχή για τις ανάγκες άρδευσης του δένδρου από την φυσική του πηγή, το Μέγα Ρέμα και τον υδροφορέα που αυτό συντηρεί. ∆εν επιτρέπεται η διακοπή ή εκτροπή αυτής της παροχής για άλλους σκοπούς, ειδικά κατά τη διάρκεια της κρίσιµης θερινής περιόδου.
δ) ∆εν επιτρέπεται η ανάρτηση διαφηµιστικών πινακίδων, καλωδίων και φωτιστικών στον κορµό και τους κλάδους του δένδρου.
ε) ∆εν επιτρέπεται η στάθµευση οχηµάτων στην επιφάνεια του εδάφους ή σε πλατώματα της οδού Φλέμιγκ και εντός της ζώνης προστασίας του δέντρου.
στ) Ο φωτισµός του χώρου και του δένδρου πρέπει να είναι επαρκής αλλά διακριτικός και δεν πρέπει να στρέφονται προβολείς προς την κόµη του δένδρου, που ενδέχεται να προκαλέσουν όχληση σε πτηνά που φωλιάζουν ή κουρνιάζουν στο δένδρο.
ζ) ∆εν επιτρέπεται η αναρρίχηση στον κορµό και τους κλάδους.
η) Τυχόν απαιτούµενες κλαδεύσεις ή καθαίρεση επικίνδυνων κλάδων θα γίνονται µόνο υπό την εποπτεία του Φορέα ∆ιαχείρισης.
θ) Επιτρέπεται η τοποθέτηση τραπεζοκαθισµάτων στην επιφάνεια του γηπέδου πέριξ του δέντρου αλλά σε απόσταση τουλάχιστον 3 µέτρων από τον κορµό ώστε να διασφαλίζεται ικανή ελεύθερη ζώνη για την άνετη κυκλοφορία των επισκεπτών και τη φωτογράφηση του κορµού.
ι) Κάθε µελλοντική επέµβαση εντός της περιβάλλουσας ζώνης προστασίας πρέπει να διέπεται από το ίδιο πνεύµα απλότητας και λειτουργικότητας και απαιτεί την έγκριση και επίβλεψη από το Φορέα ∆ιαχείρισης.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
Αρχές διαχείρισης
Ως γενική αρχή διαχείρισης, η οποία πρέπει να διέπει όλες τις επεµβάσεις, τα αναγκαία έργα και τους επιβαλλόµενους όρους και περιορισµούς, είναι πρωτίστως η διατήρηση ενός σπάνιου και εντυπωσιακού φυσικού στοιχείου και η προστασία του από άστοχες ενέργειες και επεµβάσεις που µπορεί να επιφέρουν την υποβάθµισή του ή να θέσουν σε κίνδυνο την υπόστασή του, καθώς και η ανάδειξη του δένδρου, η αξιοποίησή και χρήση του υπόσκιου χώρου για αναψυχή και μόνο.
Αναγκαία έργα προστασίας και ανάδειξης του προστατευτέου αντικειµένου
- Βελτίωση της υδρολογικής κατάστασης του πλατάνου Κατασκευή υπόγειου αγωγού σταθερής παροχής από πηγές σταθερής παροχής έως το δένδρο, µε την οποία επιδιώκεται η επαρκής άρδευση του εδάφους στο οποίο απλώνεται το ριζικό σύστηµα της βελανιδιάς.
- Η υδροληψία πρέπει να γίνει από κατάλληλο σηµείο του υδραγωγείου και μόνο σε περίπτωση εξαιρετικών ξηροθερμικών συνθηκών, όπότε ο υδροφορέας του Μεγάλου Ρέματος δεν θα επαρκεί (πράγμα σπάνιο καθ’ όλα τα χρόνια της ύπαρξης του δέντρου).
- . Η παροχή του νερού πρέπει να κατανέµεται οµοιόµορφα σε 3 ή 5 σηµεία γύρω από τον κορµό του δένδρου ώστε να ποτίζεται επαρκώς όλος ο όγκος του ριζικού συστήµατος και χωρίς να λιµνάζουν νερά στην εσωτερική πλευρά του τοίχου υποστήριξης της πλατείας.
- Η ρύθµιση της απαιτούµενης παροχής νερού πρέπει να οριστεί µετά από δοκιµές κατά τη θερινή περίοδο.
- Φυτοϋγειονοµικός
έλεγχος
- Εκτιµάται ότι µε την επαρκή και σταθερή άρδευση θα εκλείψουν οι προσβολές εντόµων και µυκήτων, αλλά απαιτείται παρακολούθηση. Η εκπόνηση ολοκληρωµένης µελέτης από φυτοϋγειονοµικό Ινστιτούτο θα καταδείκνυε µε σαφήνεια τη φυσιολογική και παθολογική κατάσταση του πλάτανου και θα πρότεινε ικανές λύσεις για την πρόληψη των προσβολών και την καταπολέµηση των ασθενειών. Είναι δυνατόν να εκτελούνται οι απαραίτητοι ψεκασµοί φθινόπωρο και άνοιξη µόνο εάν, παρά τη σταθερή άρδευση, συνεχίζουν να εµφανίζονται φυτοπαθολογικά προβλήµατα.
- Κλαδεύσεις κλάδων Κλαδεύσεις φυτικών τµηµάτων µπορεί να εκτελούνται µόνο όταν εκτιµάται ότι κλάδοι ξεροί ή ασθενικοί είναι επικίνδυνοι ή όταν κάποιοι µικρότεροι ή χαµηλοί κλάδοι εµποδίζουν την κίνηση των επισκεπτών ή τη λειτουργία του χώρου. Συνίσταται η κοπή αυτών των κλάδων µε τα χέρια, όπου δυνατόν, ώστε η κλάδευση να φαίνεται ως φυσική ενέργεια και να µην µειώνει την αισθητική εικόνα του αιωνόβιου δένδρου.
- Αποκάλυψη τµήµατος του κορµού και αερισµός του ριζικού συστήµατος Για τον επαρκή αερισµό του ριζικού συστήµατος, ώστε να εξασφαλιστεί η διατήρηση της υπεραιωνόβιας δρυός, προτείνεται η εξυγίανση του υπαίθριου χώρου της πλατείας µε τη µερική αποκάλυψη του κορµού του δένδρου όπου αυτός έχει επιχωθεί λόγω των γειτνιαζόντων δραστηριοτήτων.
- Συστηματική εξέταση του δέντρου και των φυσικών χαρακτηριστικών του από δασολόγο και ειδικούς της δασικής υπηρεσίας, προκειμένου να καταρτιστεί πρόγραμμα περιποίησης – συντήρησης του δέντρου.
