Οι σύζυγοι, οι σύντροφοι με σύμφωνο συμβίωσης, οι σύντροφοι σε ελεύθερη ένωση και τα ποσοστά που κληρονομούν σε κάθε περίπτωση βρέθηκαν στο τραπέζι των συζητήσεων της Ομάδας Εργασίας που ξαναέγραψε το κληρονομικό δίκαιο, αλλάζοντας πολλά δεδομένα και σε αυτό το πεδίο.
Με τις νέες διατάξεις προσαρμόζεται η κληρονομική διαδοχή στις σύγχρονες μορφές οικογένειας. Οπως εύστοχα είχε παρατηρήσει ο πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ και ακαδημαϊκός Απόστολος Γεωργιάδης, στη διάρκεια της παρουσίασης του σχεδίου νόμου, «η σημερινή οικογενειακή πραγματικότητα δεν περιορίζεται στους στενούς συγγενικούς δεσμούς. Νέες μορφές συμβίωσης και οικογένειας δημιουργούν ουσιαστικές προσωπικές σχέσεις που το Δίκαιο οφείλει να αναγνωρίσει. Η μεταρρύθμιση διευρύνει την προστασία σε πρόσωπα που, παρότι δεν είναι συγγενείς με την παραδοσιακή έννοια, αποτελούν μέρος της οικογενειακής ζωής του διαθέτη. Με τον τρόπο αυτόν ενισχύεται ο σεβασμός στη βούλησή του και αντιμετωπίζονται οι σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες».
«Τα ΝΕΑ», αποκωδικοποιώντας τις διατάξεις του νομοσχεδίου που περιλαμβάνει σοβαρές μεταρρυθμίσεις, παρουσιάζουν σήμερα το πλέγμα που αφορά την κληρονομιά των συζύγων αλλά και των συντρόφων, που για πρώτη φορά αποκτούν και με τη σφραγίδα του νομοθέτη κληρονομικό δικαίωμα.
Σύμφωνα με το προωθούμενο νομοσχέδιο, είναι ξεκάθαρο πως οι σύζυγοι με γάμο – θρησκευτικό ή πολιτικό – έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους συντρόφους με σύμφωνο συμβίωσης, καθώς και οι δύο κατηγορίες – συζύγων και συντρόφων – αντιμετωπίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο από τον νομοθέτη ως προς τα κληρονομικά δικαιώματα.
Μία σημαντική αλλαγή τροποποιεί το εδώ και 80 χρόνια καθεστώς της νόμιμης μοίρας προς την/τον σύζυγο και τα παιδιά. Συγκεκριμένα, αυξάνεται το ποσοστό της νόμιμης μοίρας του επιζώντος συζύγου στο 33,3%, αφήνοντας τα 2/3 (66,7%) της κληρονομιάς στα παιδιά. Επέρχεται δηλαδή αύξηση της νόμιμης μοίρας προς τον σύζυγο, που με βάση το ισχύον νομοθετικό καθεστώς κληρονομεί το 25%. Αυτό, βέβαια, ισχύει σε περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε ένα παιδί. Αν τα παιδιά είναι περισσότερα, τα ποσοστά της κληρονομίας παραμένουν ίδια και δεν αλλάζουν.
Επίσης, για πρώτη φορά ενισχύεται η προστασία του/της συντρόφου και στην ελεύθερη ένωση, όταν δηλαδή απουσιάζει οποιοσδήποτε νομικός δεσμός. Εντάσσεται στην πέμπτη τάξη της κληρονομικής διαδοχής. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ο σύντροφος ορίζεται ως κληρονόμος αν δεν υπάρχουν συγγενείς – ούτε παιδιά, ούτε σύζυγος, ούτε γονείς. Το «κλειδί» για την αναγνώριση των κληρονομικών δικαιωμάτων βρίσκεται σε δύο προθεσμίες: στον χρόνο που, με βάση τον νόμο, απαιτείται να είναι μαζί οι δύο σύντροφοι και στο διάστημα μέσα στο οποίο ο επιζών σύντροφος πρέπει να προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να ελεγχθεί αν πληρούται η αναγκαία προϋπόθεση του νόμου. Ετσι, μέσα σε διάστημα τεσσάρων μηνών μετά τον θάνατο, ο/η σύντροφος μπορεί να υποβάλει σχετική αίτηση στο δικαστήριο, το οποίο θα ελέγξει αν συντρέχει η «ικανή και αναγκαία συνθήκη» για την κληρονομία, που είναι η συμπλήρωση τριών ετών συμβίωσης με τον κληρονομούμενο.
Σύντροφοι με ελεύθερη ένωση
Παράδειγμα 1: Δύο σύντροφοι ζουν μαζί σε ελεύθερη ένωση 10 χρόνια. Ο ένας εξ αυτών πεθαίνει αιφνίδια σε αυτοκινητικό δυστύχημα, χωρίς να έχει συντάξει διαθήκη. Κατά τον χρόνο θανάτου του δεν ζει κανένας από τους συγγενείς που θα καλούνταν εκ του νόμου στην κληρονομική του διαδοχή (κατιόντες, γονείς, αδέλφια, ανίψια, μικρανίψια, παππούδες, γιαγιάδες, θείες/θείοι και πρώτα ξαδέλφια).
Τι ισχύει: Η κληρονομία του εκλιπόντος περιέρχεται στο Δημόσιο, καθώς δεν αναγνωρίζεται κανένα κληρονομικό δικαίωμα στον επιζώντα σύντροφο σε ελεύθερη ένωση.
Τι αλλάζει: Ο επιζών σύντροφος μπορεί, εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών από τον θάνατο του συντρόφου του και εφόσον δεν υπάρχουν συγγενείς του εκλιπόντος που καλούνται στην κληρονομική του διαδοχή, να υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο προκειμένου να περιέλθει σε εκείνον/εκείνη η κληρονομιά. Εφόσον το δικαστήριο πειστεί ότι πράγματι η ελεύθερη ένωση μεταξύ τους είχε διάρκεια άνω των τριών ετών πριν από τον θάνατο του ενός, δέχεται την αίτηση και ο επιζών σύντροφος καθίσταται μοναδικός κληρονόμος. Σε περίπτωση που η αίτηση απορριφθεί από το δικαστήριο, η κληρονομιά περιέρχεται στο Δημόσιο.
Παράδειγμα 2: Ηλικιωμένος συζούσε εδώ και 20 έτη με τη σύντροφό του, την οποία γνώρισε μετά τον θάνατο της συζύγου του. Τα τελευταία πέντε έτη ο ηλικιωμένος άνδρας αντιμετώπιζε σημαντικά προβλήματα υγείας, νοσηλευόταν συχνά στο νοσοκομείο και, όταν ήταν στο σπίτι, χρειαζόταν σημαντική υποστήριξη για την κάλυψη των βιοτικών του αναγκών. Από τον γάμο με την αποβιώσασα σύζυγό του έχει αποκτήσει δύο παιδιά, τα οποία είναι πλέον ενήλικα, έχουν συχνή επικοινωνία με τον πατέρα τους και ενδιαφέρονται για εκείνον, αλλά δεν μπορούν να τον συνδράμουν στην αντιμετώπιση των καθημερινών του αναγκών, καθώς ζουν σε διαφορετικές πόλεις. Επίσης, ποτέ δεν αποδέχθηκαν τη σχέση του πατέρα τους μετά τον θάνατο της μητέρας τους. Ο ηλικιωμένος απεβίωσε χωρίς να έχει συντάξει διαθήκη. Πώς κληρονομείται;
Τι ισχύει: Μοναδικοί κληρονόμοι του είναι τα δύο του παιδιά, τα οποία μπορούν να αξιώσουν να τους αποδώσει η σύντροφός του το διαμέρισμα στο οποίο έμενε ο πατέρας τους.
Τι αλλάζει: Τα δύο παιδιά παραμένουν οι κληρονόμοι της περιουσίας του πατέρα τους. Η σύντροφός του, όμως, έχει δικαίωμα να λάβει το εξαίρετο, δηλαδή την οικοσκευή, καθώς επίσης και να συνεχίσει να κατοικεί στο διαμέρισμα για χρονικό διάστημα ενός έτους από τον θάνατο του συντρόφου της. Επίσης, επειδή είχε συντρέξει ουσιωδώς και χωρίς αντάλλαγμα τον εκλιπόντα στην κάλυψη των αναγκών του και εφόσον εκείνος δεν είχε προβλέψει διαφορετικά, έχει συσταθεί υπέρ της εκ του νόμου κληροδοσία, που βαρύνει τα δύο παιδιά του εκλιπόντος και έχει ως αντικείμενο χρηματικό ποσό ανάλογο των υπηρεσιών που παρείχε η γυναίκα στον εκλιπόντα.
Σύζυγοι
Παράδειγμα 3: Ο σύζυγος απεβίωσε χωρίς να έχει συντάξει διαθήκη. Κατά τον χρόνο του θανάτου του ζει η σύζυγός του και πρώτα ξαδέλφια, παιδιά του προαποβιώσαντος αδελφού του πατέρα του, με τα οποία τα τελευταία 20 χρόνια δεν είχε καμία επαφή. Πώς κληρονομείται;
Τι ισχύει: Η σύζυγός του θα κληρονομήσει το 1/2 της περιουσίας του και το υπόλοιπο 1/2 θα περιέλθει κατ’ ισομοιρία στα ξαδέλφια του, που εμπίπτουν στην τρίτη τάξη. Η σύζυγος θα λάβει επιπλέον και το εξαίρετο (οικοσκευή κ.λπ.).
Τι αλλάζει: Στη σύζυγό του θα περιέλθει το σύνολο της περιουσίας του.
Παράδειγμα 4: Ο 80χρονος Κ. απεβίωσε χωρίς να έχει συντάξει διαθήκη. Κατά τον χρόνο του θανάτου του ζει η 75χρονη σύζυγός του και ο γιος του, 57 ετών, τον οποίο είχε αποκτήσει με την πρώτη του σύζυγο, η οποία είχε ήδη αποβιώσει. Το σημαντικότερο στοιχείο της κληρονομίας είναι το διαμέρισμα του Κ., στο οποίο αυτός κατοικούσε μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του. Πώς κληρονομείται ο Κ.;
Τι ισχύει: Τα 3/4 της κληρονομίας περιέρχονται στον γιο και το 1/4 στη δεύτερη σύζυγό του. Το διαμέρισμα περιέρχεται κατά το 1/4 στην επιζήσασα σύζυγο και κατά τα 3/4 στον γιο. Η σύζυγος λαμβάνει επίσης το εξαίρετο (οικοσκευή κ.λπ.). Επιπλέον, η δεύτερη σύζυγος μπορεί να αξιώσει κατά τη διανομή της κληρονομίας να επιδικαστεί σε εκείνη το διαμέρισμα, αποδίδοντας στον γιο το μέρος της αξίας του που υπερβαίνει την κληρονομική της μερίδα.
Τι αλλάζει: Εφόσον υπάρχει ένα μόνο παιδί, στη δεύτερη σύζυγο περιέρχεται το 1/3 της κληρονομίας και στον γιο τα υπόλοιπα 2/3. Η σύζυγος έχει το δικαίωμα να ζητήσει να της επιδικαστεί η οικογενειακή στέγη ή, εναλλακτικά, να λάβει την επικαρπία του διαμερίσματος όσο ζει.
Διαζευγμένοι
Παράδειγμα 5: Τι αλλάζει αν ο εκλιπών με τη δεύτερη σύζυγό του ήταν σε διάσταση εδώ και 10 χρόνια, χωρίς να έχει κινηθεί διαδικασία διαζυγίου;
Τι ισχύει: Τα κληρονομικά μερίδια παραμένουν ίδια.
Τι αλλάζει: Η δεύτερη σύζυγος αποκλείεται από την κληρονομική διαδοχή, καθώς βρισκόταν σε υπερδιετή διάσταση με τον αποβιώσαντα. Μοναδικός κληρονόμος καθίσταται ο γιος του.
Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ
