Τα Χριστούγεννα, μια περίοδος που παραδοσιακά συνδέεται με την οικογένεια, τη θρησκεία και τη χαρά, μετατρέπονται σταδιακά σε ένα απροσδόκητο πολιτικό πεδίο μάχης στην Ευρώπη.
Τα τελευταία χρόνια, ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα διεκδικούν ολοένα και πιο επιθετικά τη «σημασία» των Χριστουγέννων, παρουσιάζοντάς τα ως σύμβολο ενός χριστιανικού πολιτισμού που – όπως υποστηρίζουν – απειλείται από τον κοσμικισμό, τη μετανάστευση και την πολιτική ορθότητα.
Στο αφήγημά τους, τα Χριστούγεννα παύουν να είναι απλώς μια γιορτή, αλλά μετατρέπονται σε σύνορο. Ένα όριο ανάμεσα στο «εμείς» και τους «άλλους», ανάμεσα στην παράδοση και την αλλαγή, ανάμεσα σε μια Ευρώπη που «θυμάται τις ρίζες της» και σε μια Ευρώπη που – κατά την ακροδεξιά ρητορική – τις απαρνείται.
Από τον «πόλεμο κατά των Χριστουγέννων» στην ευρωπαϊκή εκδοχή του
Η στρατηγική αυτή δεν είναι πρωτόγνωρη, σύμφωνα με το Politico.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, εδώ και δεκαετίες, συντηρητικά μέσα όπως το Fox News καλλιεργούν την ιδέα ενός υποτιθέμενου «πολέμου κατά των Χριστουγέννων».
Ο Ντόναλντ Τραμπ αξιοποίησε πολιτικά αυτή τη ρητορική, δηλώνοντας επανειλημμένα ότι «επαναφέρει» τη φράση «Καλά Χριστούγεννα», παρουσιάζοντάς την ως πράξη αντίστασης απέναντι στην πολιτική ορθότητα.
Σήμερα, το μοτίβο αυτό μεταφέρεται και προσαρμόζεται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Κόμματα που μέχρι πρόσφατα επικεντρώνονταν κυρίως στη μετανάστευση, την ασφάλεια και την εγκληματικότητα, στρέφονται πλέον στον πολιτισμό και την ταυτότητα, με τα Χριστούγεννα να λειτουργούν ως ιδανικό συμβολικό εργαλείο: φορτισμένα συναισθηματικά, βαθιά ριζωμένα στη συλλογική μνήμη και δύσκολα αμφισβητήσιμα χωρίς πολιτικό κόστος.
Η Ιταλία στο επίκεντρο: Η στρατηγική της Τζόρτζια Μελόνι
Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει αναδείξει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων σε βασικό στοιχείο της πολιτικής της ταυτότητας. Οι δηλώσεις της συχνά παρουσιάζουν τις γιορτές ως αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς που απειλείται από «ιδεολογικές» παρεμβάσεις και έναν άκαμπτο κοσμικισμό.
Η Μελόνι έχει υπερασπιστεί δημόσια τις φάτνες σε σχολεία και δημόσιους χώρους, έχει τονίσει ότι τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν το νόημα της Γέννησης και όχι μόνο την καταναλωτική πλευρά των Χριστουγέννων, ενώ ακόμη και προσωπικές επιλογές – όπως η αποχή από το αλκοόλ μέχρι τις γιορτές – παρουσιάζονται ως ένδειξη προσήλωσης στην παράδοση και την πνευματικότητα.
Το μήνυμα είναι σαφές: τα Χριστούγεννα δεν είναι ουδέτερα, είναι πολιτισμικά φορτισμένα και αξίζει να «προστατευθούν».
Όταν η πολιτική γίνεται γιορτή: το χριστουγεννιάτικο θέαμα
Το κόμμα της Μελόνι, οι Αδελφοί της Ιταλίας, έχουν πάει ένα βήμα παραπέρα, μετατρέποντας το πολιτικό μήνυμα σε εορταστικό θέαμα.
Το ετήσιο φεστιβάλ Atreyu, που παλαιότερα είχε πιο περιορισμένο χαρακτήρα, διεξάγεται πλέον τον Δεκέμβριο σε εμβληματικούς χώρους, με χριστουγεννιάτικο διάκοσμο, παγοδρόμια, μουσική και έναν Άγιο Βασίλη να συνυπάρχει με πολιτικές ομιλίες.
Το αποτέλεσμα είναι ένα υβρίδιο πολιτικής και ψυχαγωγίας που προσελκύει όχι μόνο πιστούς ψηφοφόρους, αλλά και οικογένειες, τουρίστες και περαστικούς.
Πολλοί μπορεί να μπαίνουν από περιέργεια ή λόγω της ατμόσφαιρας, για να συνειδητοποιήσουν αργότερα ότι βρίσκονται σε μια κομματική εκδήλωση. Η ιδεολογία, όμως, είναι εκεί — απλώς σερβιρισμένη με φωτάκια και χριστουγεννιάτικη μουσική.
Ο «πολιτισμικός χριστιανισμός»
Παρά την έντονη θρησκευτική σημειολογία, η ουσία δεν είναι πάντα η πίστη.
Πολλοί από τους πολιτικούς που πρωτοστατούν σε αυτές τις εκστρατείες δεν είναι ιδιαίτερα ευσεβείς, ενώ μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων τους δεν συμμετέχει ενεργά στη θρησκευτική ζωή. Αυτό που προβάλλεται είναι ένας «πολιτισμικός χριστιανισμός»: ο χριστιανισμός όχι ως θρησκεία, αλλά ως ταυτότητα.
Όπως επισημαίνουν πολιτικοί επιστήμονες, ιδίως μετά το 2010 και τις ισλαμιστικές τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, ο χριστιανισμός επανανοηματοδοτήθηκε από τη ριζοσπαστική δεξιά ως σύμβολο πολιτισμικής άμυνας.
Ένα σήμα που δηλώνει προσήλωση στην «παραδοσιακή οικογένεια», στην εθνική ιστορία και σε ένα συγκεκριμένο αξιακό πλαίσιο.
Η αμηχανία της αριστεράς και το κενό λόγου
Η επιτυχία αυτής της στρατηγικής ενισχύεται και από την αμηχανία της αριστεράς απέναντι στη θρησκεία στον δημόσιο χώρο.
Προοδευτικά κόμματα και θεσμοί, συχνά με στόχο τη συμπερίληψη, επιλέγουν ουδέτερες εκφράσεις όπως «εορταστική περίοδος», αποφεύγοντας θρησκευτικές αναφορές. Για την ακροδεξιά, αυτή η στάση παρουσιάζεται ως πολιτισμική υποχώρηση ή ακόμη και αυτοαπαξίωση.
Οι αντιδράσεις σε σχολεία που αλλάζουν στίχους χριστουγεννιάτικων τραγουδιών ή σε δήμους που αποφεύγουν τη φάτνη δείχνουν πόσο εύκολα τέτοια ζητήματα μετατρέπονται σε πολιτική αντιπαράθεση με έντονο συναισθηματικό φορτίο.
Γιατί τα Χριστούγεννα παραμένουν τόσο ισχυρά πολιτικά
Η ειρωνεία είναι ότι πολλές από τις χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι σχετικά πρόσφατες και διαμορφώθηκαν τόσο από το εμπόριο όσο και από τη θρησκεία.
Παρ’ όλα αυτά, τα Χριστούγεννα παραμένουν εξαιρετικά ισχυρά πολιτικά, ακριβώς επειδή συνδέονται με παιδικές αναμνήσεις, οικογενειακά έθιμα και τοπική ταυτότητα.
Αυτή η συναισθηματική δύναμη τα καθιστά ιδανικό εργαλείο πολιτικής κινητοποίησης. Η πολιτική, όταν «ντύνεται» με νοσταλγία και γιορτινή ατμόσφαιρα, γίνεται πιο εύπεπτη — και συχνά πιο επικίνδυνη.
in.gr
