Το παρασκήνιο πίσω από το ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων του Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, τις συνομιλίες αλλά και τι ακολούθησε των συναντήσεων αποκαλύπτει το Axios, αναλύοντας τους λόγους για τους οποίους «προκάλεσε παγκόσμιο σοκ».
Όπως περιγράφει το ειδησεογραφικό δίκτυο, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι άκουγε από το τηλέφωνο με ανοικτή ακρόαση, πριν από μία εβδομάδα, καθώς οι σύμβουλοι του προέδρου Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ και Τζάρεντ Κούσνερ, διάβαζαν, σημείο προς σημείο, ένα σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Μέχρι την Παρασκευή, ο Ζελένσκι προειδοποιούσε τον ουκρανικό λαό ότι το σχέδιο του Τραμπ — και η πίεση που δεχόταν για να το υπογράψει — «είχε ρίξει την Ουκρανία σε μία από τις πιο δύσκολες στιγμές της ύπαρξής της».
Η συμμετοχή του Ζελένσκι μέσω τηλεφώνου στη συνάντηση του περασμένου Σαββατοκύριακου μεταξύ του συμβούλου εθνικής ασφάλειας του, Ρουστέμ Ουμέροφ, και της ομάδας του Τραμπ, δεν είχε αναφερθεί προηγουμένως και προσφέρει μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με το πότε εντάχθηκε στις συνομιλίες.
Η διαδικασία που οδήγησε σε εκείνη τη δραματική συνάντηση και στο σχέδιο των 28 σημείων ξεκίνησε περίπου έναν μήνα νωρίτερα, σε μια πτήση πίσω στο Μαϊάμι από τη Μέση Ανατολή.
Η αφήγηση αυτή βασίζεται σε συνεντεύξεις με έξι Αμερικανούς αξιωματούχους, δύο Ουκρανούς αξιωματούχους και άλλη μία πηγή με γνώση των γεγονότων, που επικαλείται το Axios, οι περισσότεροι εκ των οποίων συμμετείχαν άμεσα στις συνομιλίες για το σχέδιο.
Πώς ξεκίνησε
Όπως περιγράφει το Axios, σε εκείνη την πτήση της 22ας Οκτωβρίου, ο Κούσνερ και ο Γουίτκοφ πέρασαν από τη συζήτηση για τη συμφωνία στη Γάζα, στην οποία είχαν συμβάλει, στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Την ίδια ημέρα, ο Τραμπ επέβαλε κυρώσεις στη Ρωσία για πρώτη φορά από τότε που επέστρεψε στο αξίωμα, και η ειρηνευτική διαδικασία είχε σχεδόν πλήρως κολλήσει. Το δίδυμο ήθελε να επαναλάβει την προσέγγισή του στη Γάζα — να συντάξει ένα σχέδιο, να το θέσει στο τραπέζι και να βρει τρόπο να το αποδεχτούν και οι δύο πλευρές.
Τρεις ημέρες αργότερα, ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ συναντήθηκαν για δείπνο στο Μαϊάμι με τον απεσταλμένο του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, Κιρίλ Ντμιτρίεφ, και ξανά για αρκετές ώρες την Κυριακή.
Ο Ρώσος απεσταλμένος, που είναι επίσης επικεφαλής του ρωσικού κρατικού επενδυτικού ταμείου, είπε στο Axios σε συνέντευξή του στις 17 Νοεμβρίου ότι προσπάθησαν να θέσουν στο χαρτί τις κατευθύνσεις που συμφωνήθηκαν στη σύνοδο Τραμπ–Πούτιν στην Αλάσκα.
Στόχος ήταν η δημιουργία ενός πλαισίου «που ουσιαστικά να λέει: ‘Πώς φέρνουμε πραγματικά, επιτέλους, διαρκή ασφάλεια στην Ευρώπη, όχι μόνο στην Ουκρανία’», είπε ο Ντμιτρίεφ. Το αποτέλεσμα των συναντήσεων με τον Ντμιτρίεφ ήταν το αρχικό προσχέδιο που έγινε το αμερικανικό σχέδιο των 28 σημείων.
Ο Ντμιτρίεφ δεν ανέφερε στη συνέντευξη την επικείμενη αμερικανική ειρηνευτική πρόταση, αλλά δήλωσε ότι ήταν αισιόδοξος για την πορεία των συνομιλιών. «Αισθανόμαστε ότι η ρωσική θέση ακούγεται πραγματικά».
Μέχρι τότε, ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ είχαν το «πράσινο φως» του Τραμπ. «Δεν θα είχαν εμπλακεί σε συνομιλίες με Ρώσους και Ουκρανούς για νέο σχέδιο χωρίς την έγκριση του Τραμπ», είπε ένας Αμερικανός αξιωματούχος.
Ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο ήταν «ενήμερος σε κάθε στάδιο», πρόσθεσε ο αξιωματούχος. Ο αντιπρόεδρος Βανς επίσης ήταν ενήμερος.
Ο απροσδόκητος απεσταλμένος
Ήταν ιδέα του Βανς να επιλέξει τον υπουργό Στρατού Νταν Ντρίσκολ, συμμαθητή του από τη Νομική του Γέιλ, για να μεταφέρει το σχέδιο των 28 σημείων στην Ουκρανία, είπε ένας ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος.
Ο Ντρίσκολ ήδη σχεδίαζε να επισκεφθεί την Ουκρανία με μεγάλη στρατιωτική αντιπροσωπεία για να συζητήσει αμυντική τεχνολογία και στρατηγική. Με λίγες ημέρες προειδοποίηση, ο Λευκός Οίκος τού είπε να επισπεύσει το ταξίδι και να προετοιμαστεί για διαπραγματεύσεις ειρήνης.
«Όπως μπορείς να φανταστείς, αδειάσαμε το πρόγραμμα, μπήκαμε σε πλήρη κατάσταση προετοιμασίας», είπε άλλος Αμερικανός αξιωματούχος στο Axios.
«Λαμβάνει ενημερωτικά σημειώματα, ιστορικό του πολέμου, κάθε είδους πληροφορίες όλο το Σαββατοκύριακο, και μετά φεύγουν εσπευσμένα από εδώ».
Εν τω μεταξύ, ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ συναντήθηκαν με τον Ουμέροφ επί δύο ημέρες στο σπίτι του Γουίτκοφ στο Μαϊάμι.
Παρών ήταν και ένας ανώτερος αξιωματούχος από το Κατάρ με καλές σχέσεις τόσο με τους Αμερικανούς απεσταλμένους όσο και με τον Ουμέροφ και τον Πούτιν.
Ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ ενημέρωσαν τον Ουμέροφ για το σχέδιο και ενσωμάτωσαν μέρος των απόψεών του. Ήταν ιδέα του Ουμέροφ να τηλεφωνήσουν στον Ζελένσκι ώστε να ακούσει το σχέδιο απευθείας από την ομάδα του Τραμπ.
«Μίλησαν και προσπάθησαν να διαβάσουν στον πρόεδρο τα σημεία του σχεδίου, αλλά δεν είναι πραγματικά δυνατό κάτι τέτοιο μέσω τηλεφώνου», είπε ένας Ουκρανός αξιωματούχος, που αντιτάχθηκε έντονα στο σχέδιο και στον τρόπο παρουσίασής του.
Παρόλα αυτά, η αμερικανική ομάδα βγήκε από τη συνάντηση αισιόδοξη ότι οι Ουκρανοί ήταν σύμφωνοι. Ο Γουίτκοφ σχεδίαζε να ταξιδέψει στην Τουρκία την Τετάρτη για να το συζητήσει απευθείας με τον Ζελένσκι.
Η συνάντηση αυτή δεν έγινε ποτέ. Η αμερικανική πλευρά ένιωσε πως οι Ουκρανοί υπαναχωρούσαν σχετικά με τη διάθεσή τους να εμπλακούν στο σχέδιο.
Ένας Ουκρανός αξιωματούχος απέδωσε το ζήτημα σε κακή επικοινωνία, λέγοντας ότι η ομάδα του Ζελένσκι πίστευε ότι ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ απλώς παρουσίαζαν αρχικές ιδέες, ενώ οι Αμερικανοί το θεωρούσαν επίσημη πρόταση.
Τώρα θα ήταν ευθύνη του Ντρίσκολ να παρουσιάσει επίσημα το σχέδιο στον Ζελένσκι αυτοπροσώπως την Πέμπτη και να πιέσει ώστε να συμφωνήσει.
Η διαρροή
Στις 18 Νοεμβρίου, ένας Αμερικανός αξιωματούχος είπε στο Axios για τα 28 σημεία και τους γενικούς τομείς που κάλυπταν: ειρήνη στην Ουκρανία· εγγυήσεις ασφαλείας· ασφάλεια στην Ευρώπη· μελλοντικές σχέσεις ΗΠΑ με Ρωσία και Ουκρανία.
Ένας άλλος Αμερικανός αξιωματούχος επιβεβαίωσε ότι είχε γίνει διαβούλευση με τον Ντμιτρίεφ, ενώ ένας Ουκρανός αξιωματούχος επιβεβαίωσε ότι το σχέδιο είχε παρουσιαστεί στον Ουμέροφ.
Η είδηση προκάλεσε σύγχυση σε αξιωματούχους ευρωπαϊκών πρωτευουσών και σε πολλούς στην Ουάσιγκτον και στο Κίεβο που δεν είχαν ενημερωθεί.
Πολλοί αντέδρασαν με σοκ όταν οι λεπτομέρειες αναφέρθηκαν από το Axios και άλλα μέσα την Τετάρτη. Μεταξύ άλλων σκληρών παραχωρήσεων, η Ουκρανία θα καλούνταν να παραδώσει επιπλέον έδαφος πέρα από αυτό που ήδη κατείχε η Ρωσία.
Όταν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι κάλεσαν αρχικά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ζητώντας διευκρινίσεις, ενημερώθηκαν ότι δεν ήταν «σχέδιο Τραμπ», όπως είπαν δύο διπλωμάτες.
Αλλά ο Τραμπ όχι μόνο υιοθέτησε το σχέδιο, απαίτησε και να το υπογράψει η Ουκρανία μέχρι την Ημέρα των Ευχαριστιών.
Μετά τη συνάντηση Ζελένσκι–Ντρίσκολ την Πέμπτη, ένας Αμερικανός αξιωματούχος υποστήριξε ότι είχε συμφωνηθεί ένα «επιθετικό χρονοδιάγραμμα υπογραφής».
Ένας Ουκρανός αξιωματούχος είπε ότι ο Ζελένσκι συμφώνησε να χρησιμοποιήσει το σχέδιο ως βάση για διαπραγματεύσεις επειδή ήξερε ότι δεν μπορούσε να το απορρίψει. Η πίεση αυξανόταν ώρα με την ώρα.
Ο Ζελένσκι απηύθυνε την έκκλησή του στον ουκρανικό λαό την Παρασκευή. Η Ουκρανία κινδύνευε «να χάσει την αξιοπρέπειά της» ή να χάσει την υποστήριξη των ΗΠΑ, προειδοποίησε. «Θα περιμένουν μια απάντηση από εμάς».
Η υπαναχώρηση
Τουλάχιστον κάποιοι στην κυβέρνηση Τραμπ, μεταξύ τους ο Ρούμπιο, πίστευαν ότι τα πράγματα είχαν προχωρήσει πολύ γρήγορα.
Ο ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος είπε ότι ο Ντρίσκολ «προχώρησε πολύ» πραγματοποιώντας «πλήρεις ειρηνευτικές συνομιλίες» με ανώτερους Ουκρανούς αξιωματούχους.
«Φυσικά, οι Ουκρανοί λένε ότι προσπαθούμε να τους πιέσουμε σε μια ρωσική συμφωνία. Αυτό κάνουν. Δεν ίσχυε. Ούτε για ένα λεπτό. Αλλά μας εγκλώβισαν επικοινωνιακά λίγο», είπε ο αξιωματούχος.
Ήταν ο ίδιος ο Τραμπ που όρισε την προθεσμία της Ημέρας των Ευχαριστιών, εν μέρει λόγω της ενόχλησής του με τον Ζελένσκι. Ο ανώτερος αξιωματούχος είπε ότι ο πρόεδρος θεωρούσε ότι μέχρι την Παρασκευή τα πράγματα είχαν γίνει υπερβολικά χαοτικά.
Έστειλε τον Ρούμπιο στη Γενεύη μαζί με τους Γουίτκοφ, Κούσνερ και Ντρίσκολ.
Οι δηλώσεις του Ρούμπιο, δημόσια και ιδιωτικά, άφησαν κάποια σύγχυση για το πόσο σοβαρό ήταν το αμερικανικό σχέδιο και πώς ένιωθε ο ίδιος.
Αλλά μόλις βρέθηκε στην Ελβετία, ο Ρούμπιο είπε στην ουκρανική ομάδα ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν διατεθειμένες να συναντηθούν μέχρι να εκδοθεί δήλωση ότι δεν επρόκειτο για ρωσικό σχέδιο και ότι οι Ουκρανοί είχαν συμμετοχή σε αυτό.
Η αμερικανική πλευρά κατηγόρησε τους Ουκρανούς για διαρροή αρνητικών λεπτομερειών στα αμερικανικά μέσα. Οι Ουκρανοί συμφώνησαν να εκδώσουν μια θετική δήλωση για να καθαρίσει η ατμόσφαιρα.
Δεν ήταν όλα άσχημα νέα για τους Ουκρανούς. Για αρχή, η αμερικανική πλευρά είχε αρχίσει να αναφέρεται στα 28 σημεία ως «πλαίσιο», όχι ως τελική πρόταση. Και στη συνάντηση, οι ΗΠΑ έδειξαν προθυμία να ενσωματώσουν στοιχεία από τις ουκρανικές αντιπροτάσεις.
Πού βρισκόμαστε τώρα
Παρόλο που οι αμερικανικές και οι ουκρανικές πλευρές εξέδωσαν θετική κοινή δήλωση για τις συνομιλίες της Κυριακής στη Γενεύη, οι πολύωρες συναντήσεις ήταν τεταμένες.
Ο Ρούμπιο χαιρέτισε «την πιο παραγωγική ημέρα που είχαμε σε αυτό το ζήτημα». Στην Ουάσιγκτον, ο Τραμπ κατηγόρησε τους Ουκρανούς για αχαριστία.
Όσο για την προθεσμία της Ημέρας των Ευχαριστιών, ο Ρούμπιο είπε ότι ο πραγματικός στόχος ήταν να υπάρξει συμφωνία «το συντομότερο δυνατό».
Εάν οι συνομιλίες δείξουν περισσότερη πρόοδο, ο Τραμπ και ο Ζελένσκι ενδέχεται να συναντηθούν αυτήν την εβδομάδα ή στις αρχές της επόμενης, είπαν δύο πηγές με γνώση. Δεν έχει οριστεί ημερομηνία.
